MOḌA - Moroccan Fashion Statements in Centraal Museum Utrecht

Op donderdag 3 oktober opent de tentoonstelling MOḌA - Moroccan Fashion Statements, die tot en met 2 maart 2025 te zien is in het Centraal Museum in Utrecht. De groots opgezette tentoonstelling is net zo veelzijdig en gelaagd als de makers en hun creaties: van internationaal erkende namen tot lokale talenten en van mode tot kunst. Het artistieke werk en de persoonlijke verhalen van cutting-edge ontwerpers en kunstenaars komen samen in een wervelende tentoonstelling, samengesteld door DAR Cultural Agency en het Centraal Museum.

Zineb Seghrouchni, co-curator MOḌA en oprichter van DAR Cultural Agency: "Moroccanness fascineert me: het is onvangbaar, continu in ontwikkeling en geworteld in rijk erfgoed. MOḌA is een manifestatie van Moroccanness, gecreëerd voor en door degenen die dit belichamen."

Ninke Bloemberg, conservator mode bij het Centraal Museum: "Met MOḌA willen we de energie overbrengen van hedendaagse makers met een relatie tot Marokko. Voorbij de stereotypering, van high fashion tot streetwear en van hyperlokaal tot internationaal; MOḌA bruist."

In MOḌA - dat spreektaal is voor mode in het Marokkaans en Tamazight - zetten makers met Marokkaanse roots de toon. Grote internationale namen en lokale talenten uit Utrecht brengen zowel expliciete als subtiele fashion statements die uitdagen om anders te kijken en te denken. Marokkaanse modes zijn verweven met regionale specialismen, symboliek en buitengewone ambachten en werden lange tijd gezien als folkloristisch of oriëntaals. MOḌA laat dit beeld kantelen en vormt een uitnodiging tot verbinding. De tentoonstelling is een kennismaking met de immense veelzijdigheid van Marokkaanse modes, zonder compleet te willen zijn.

MOḌA begint met statementstukken: monumentale creaties van modehuizen als Maison Sara Chraïbi, BENCHELLAL en New Tangier. Al bordurend en draperend verwerken de ontwerpers hun persoonlijke beeldtaal tot een ode aan vrouwen, familieverhalen of specifieke gebieden. Met persoonlijke uitspraken van de makers focust MOḌA zich aan de hand van opvallende kledingstukken op de achterliggende verhalen.Zo is er een vintage silham (een kledingstuk dat lijkt op een cape) te zien van Maison ARTC, geverfd met natuurlijk hennapoeder en met de hand geborduurd. Dit kledingstuk is "gecreëerd met liefde en respect om ons erfgoed, cultuur en ambacht te eren." BENCHELLAL maakte speciaal voor MOḌA een unieke jurk van air-mesh, een licht geweven stof met een gaasachtige look. Door vouwen en draperen ontstaan sculpturale vormen: een visuele harmonie die de schoonheid van de drager viert.

De werken in de tweede zaal laten de wisselwerking zien tussen lokaal en globaal, de stad en het landschap en de fysieke omgeving en het internet. In alle gevallen staat het eigen perspectief van de makers centraal, dat vaak een (re)mix is van verschillende invloeden. Hun lokale omgeving is onlosmakelijk verbonden met wereldwijde culturen. Een mooi voorbeeld daarvan is Meryem Slimani. Zij stylet en fotografeert haar moeder in een mix van traditionele Marokkaanse kleding met vintage kleren uit de jaren 80 en 90, wat leidt tot kleurrijke beelden die bruisen van de energie. Op platforms en blogs is mode intussen een taal geworden waarmee je kunt communiceren: je bent wat je draagt.

De internationaal gerenommeerde kunstenaar Hassan Hajjaj maakte speciaal voor de tentoonstelling Le Salon, een meeslepende installatie die is geïnspireerd op de salons in Marokkaanse huizen waar gasten worden onthaald. Hajjaj nodigt de bezoekers van MOḌA uit om elkaar in deze ruimte te ontmoeten en om te ontspannen. In Le Salon is een selectie boeken te vinden die is gecureerd door Yasmina Naji van Kulte Editions, de enige onafhankelijke uitgeverij voor kunstboeken in Marokko.

Tamy Tazi is de grande dame van de Marokkaanse couture en geldt nog steeds als een van de invloedrijkste modeontwerpers van haar generatie. Tazi vond in de zestiger jaren de kaftan opnieuw uit door deze aan het lichaam aan te passen in plaats van andersom. Haar verhaal is echter - onterecht - uit de (westerse) modegeschiedenis verdwenen. 

In de Marokkaanse modewereld is het ambacht veel meer geïntegreerd dan in het Westen; samenwerkingen met vakmensen zijn onmisbaar. Said Mahrouf maakt speciaal voor de tentoonstelling een installatie van handgemaakte brokaatzijdendraad: "Zonder ambacht is er geen mode". Ook de kast Roukia van Mina Abouzahra, die recent is aangekocht door het Centraal Museum, is een eerbetoon aan het Amazigh weef- en textielerfgoed.De bijzondere Freedom Dress van Karim Adduchi is letterlijk een weefsel van culturen. Net als Marokko, waar verschillende draden van Amazigh, Arabische, Afrikaanse en Europese invloeden door elkaar lopen. De jurk bestaat uit een antieke katholieke koorkap, een joodse bekishe (geklede jas) en een islamitische gebedsmat en verbindt op die manier drie religies met elkaar.

Ilham Mestour combineert in het project Amazigh Hairitage de fascinatie voor de Amazigh-haarstijl van haar geboorteland met haar jarenlange ervaring als internationaal gerenommeerd haarstylist. Ze eert het erfgoed en geeft het een hedendaagse touch. Haar Amazigh 'haarcoutures' zijn rijk versierd en vol van symboliek. Van oudsher helpen vrouwen elkaar met hun haarcreaties. Niet alleen om er goed uit te zien; het gaat ook om rituelen van verbinding, het delen van verhalen en het doorgeven van kennis.

De laatste zaal van MOḌA bestaat uit verschillende creaties van Noureddine Amir. "Ik begin vanuit het midden, waaromheen de vorm ontstaat, […] hij wordt geboren uit de grondstoffen." Amir creëert ingenieuze kledingstukken die doen denken aan verfijnde sculpturen. Hij werkt met natuurlijke grondstoffen en combineert materialen als raffia en jute met chiffon en leer, om daar vervolgens nieuwe creaties mee te maken.

In MOḌA zijn nieuwe ontwerpen en werken te zien van onder meer BENCHELLAL, de jongeren van BOKS Cultuurhuis, Hassan Hajjaj Studio, Ilham Mestour, Maison ARTC, Mastoor, Meriem Belkhayat, Meryem Slimani, Mina Abouzahra, Said Mahrouf en Samira Charroud.

De zaalteksten zijn beschikbaar in het klassiek Arabisch, Engels en Nederlands. Daarnaast is de audiovisuele mediaguide gratis beschikbaar in vier talen: Tamazight, Darija, Engels en Nederlands. De mediaguide bij MOḌA bevat verdiepende verhalen die worden verteld door Artsi Ifrach, Fadila El Gadi, Fatima Essahsah, Joseph Ouechen, Kenza Bennani, Nadia Zerouali, Samira Charroud en Sophia Tazi.

Aansluitend op de tentoonstelling is een uitgebreid verbindingsprogramma ontwikkeld. Zo vinden er verschillende activiteiten plaats in de wijken van Utrecht, zoals het borduren van familieportretten geïnspireerd op het werk van Meriem Yin en een fashion atelier speciaal voor jongeren. Tijdens drie zondagen (27 oktober, 19 januari en 16 februari) transformeren DAR Cultural Agency en het Centraal Museum de tentoonstelling in een festival. De inhoudelijke programmering van deze MOḌA Fests wordt later bekendgemaakt. Op 10 november wordt MOḌA gevierd tijdens Le Guess Who?. Samen met BOKS Cultuurhuis, Buddy to Buddy en Younity vieren DAR en het Centraal Museum het grotere belang om je gemeenschap te koesteren in een uitgebreid dagprogramma met modeshows, muziek en eten.

Bij de tentoonstelling verschijnt een rijk geïllustreerde publicatie die is samengesteld door DAR Cultural Agency en het Centraal Museum. Dit boek bevat (visuele) essays en reflecties van meerdere deelnemende ontwerpers en verdiepende gesprekken en is ontworpen door Studio Sallali. De publicatie (ISBN 978 94 625 8662 8) wordt uitgegeven door WBOOKS en Kulte Editions en verschijnt in het Nederlands, Engels en Arabisch. Het boek kost € 29,95 en is verkrijgbaar vanaf 3 oktober.

MOḌA is het resultaat van een intensieve samenwerking tussen DAR Cultural Agency en het Centraal Museum. Co-curator Zineb Seghrouchni: "Met DAR Cultural Agency creëren we betekenisvolle samenwerkingen tussen kunstenaars, musea, brands en communities. MOḌA is een uiting van de verwevenheid van deze verschillende werelden. In de verhalen van MOḌA zie je dat kunst onderdeel is van het alledaagse leven: je draagt het letterlijk op je huid." Co-curatoren Zineb Seghrouchni en Ninke Bloemberg creëerden MOḌA onder meer op basis van gesprekken met personen uit verschillende gemeenschappen, disciplines en expertises, zowel in Nederland als Marokko en daarbuiten, met als doel om zo ook onderbelichte (mode)verhalen in de spotlight te zetten.

© Centraal Museum Utrecht / DAR Cultural Agency / Sharon Jane D