Utrecht 60 jaar terug: het Julius Gleich circus op zolder

Op de tweede etage van perceel Huizingalaan 5 in Tuindorp-oost staat het. Een natuurgetrouwe kopie van het eens zo machtige en glorieuze circus Julius Gleich, dat zijn roemrijke periode tussen de beide wereldoorlogen beleefde. Dat meldt het Utrechtsch Nieuwsblad op zaterdag 12 september 1964.

Is het een wonder dat iedereen benieuwd was naar wat circus Gleich zijn toeschouwers zou bieden? Vooral de onvervalste circusliefhebbers waren zeer gespannen. En onder hen bevond zich een jongeman, die van zijn leven al heel wat circusvoorstellingen had gezien.

Die jongeman mocht zich in het gelukkige bezit van een vader verheugen die zelf dol was op de geur van het circus, de schittering van de kostuums, het felle licht en de schetterende kopermuziek. De jongeman was in 1924 al zo vol over het klassieke paardenspel dat hem de lust bekroop het toenmalige Franse circus Amar, dat ook in Nederland bekendheid genoot, in miniatuur na te bouwen.

Och, in het begin ging het nog wat stuntelig. Maar het werd toch een verdienstelijk bouwsel, waarop de jongeman terecht trots op was. Nu had hij zijn eigen circus en kon hij zijn fantasie laten botvieren.

Totdat in het jaar 1927 het Riesen Zirkus Gleich naar Nederland kwam. En dat betekende een sensatie van de allereerste rang. Gleich kwam met zijn honderden medewerkenden, artiesten en dieren, met een voorbeeldige organisatie in de 62 meter lange manege, waarin hij een totaal nieuwe circuskunst had geschapen.

En toen de jongeman eenmaal circus Gleich had gezien, deugde er natuurlijk niets meer van zijn circus Amar. Hij zou nu een model gaan bouwen van Gleichs wonderbaarlijke schepping. Want na de show van het vroegere reusachtige Amerikaanse circus Barnum and Bailey, dat in 1901 Nederland had bezocht, had men hier nog nimmer een circus gezien van zulk een reusachtige afmeting als de onderneming van van Julius Gleich.

Van dat ogenblik af was er voor de jonge vriend van toen maar één circus: dat was Gleich met zijn reusachtige organisatie, zijn enorme verzameling van raspaarden uit alle delen van de wereld en zijn niet minder grote menagerie van allerlei exotische dieren. Zoiets spreekt tot de verbeelding.

Hij verzamelde gegevens en maten. Snuffelde overal rond en begon dus in 1927 aan de bouw van zijn circus, dat het evenbeeld zou worden van de gigantische onderneming van Gleich. En nu in 1964 waarin het circus Gleich nog slechts voortleeft in de herinnering van ouderen (hoe vergankelijk is 's werelds roem) is de bouwer van het model, waaraan hij in 1927 begon, nog steeds bezig met de vervolmaking van zijn schepping, die die hij beschouwt als een natuurgetrouwe maquette van het eertijds zo beroemde circus.

De jongeman van toen is inmiddels zevendertig jaar ouder geworden. Het is de heer B.J. van Herwerden, technisch ambtenaar bij de gemeentelijke dienst van openbare werken te Utrecht.

Zoals het met de jongeman van toen ging, wie de liefde voor het circus door zijn vader werd bijgebracht, zo vergaat het thans de beide zonen van de heer Van Herwerden: Bernhard (20) en Jurriën (17), die als sinds enkele jaren bij pa 'in dienst zijn' als medewerkers.

Als u de de zolder van zijn huis, waar 'het spul' staat opgeslagen, betreedt, staat u perplex. U kijkt uw ogen uit. Opeen tafel, die letterlijk geen centimeter van de grote ruimte vrijlaat, staat de viermaster chapiteau met alles wat erbij en eraan hoort, opgesteld. Het feeërieke elektrische verlichte front in Oosterse stijl, is natuurgetrouw nagebootst. De circuskapel gaf juist een opgewerkte mars weg. Aan de kassawagens was men nog druk bezig met het verkopen van de plaatsbewijzen. Zo wordt hier een circussfeer geschapen, die van een echte bijna niet is te onderscheiden. Alleen de typische geur van zand en zaagsel ontbreekt.