Mentale gezondheid en middelengebruik onder jongvolwassenen zorgwekkend

Slechts de helft van de jongvolwassenen in de regio Utrecht ervaart een goede mentale gezondheid. Eén op de vijf is sterk eenzaam, en maar liefst 43% heeft last van frequente stress. Dit blijkt uit de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2024 van GGD regio Utrecht waaraan 11.447 jongvolwassenen (16-25 jaar) deelnamen. De monitor laat zien dat vooral studie- en werkdruk, evenals prestatiedruk, een grote impact hebben op deze groep.

Stress en prestatiedruk

Ondanks lichte verbeteringen ten opzichte van 2022 – zoals een afname van beperkingen door psychische klachten, eenzaamheid en een toename in veerkracht – blijft mentale gezondheid een zorgpunt. Meer dan 2 op de 5 jongvolwassenen voelen zich (heel) vaak gestrest. De voornaamste oorzaken zijn studie of school (65%), werk of bijbanen (44%), en zelf opgelegde hoge eisen (42%). Bijna 3 op de 5 jongvolwassenen voelt prestatiedruk vanuit zichzelf of anderen. Vrouwen en LHBTQIA+-jongvolwassenen rapporteren bovendien vaker een slechtere mentale gezondheid. Ook is bekend dat excessief gebruik van sociale media bestaande problemen kan verergeren; bijna 3 op de 10 jongvolwassenen lopen risico op problematisch sociale media gebruik.

Een deelnemer aan het verdiepende panelonderzoek van GGD regio Utrecht zegt hierover: “Een ding waardoor het mentaal regelmatig minder met mij gaat is door eenzaamheid. Echter heb ik lang niet altijd genoeg geld om iets te gaan doen. Een plek waar, eventueel met begeleiding van professionals, je mensen kunt ontmoeten lijkt mij heel fijn.”

Middelengebruik

Het onderzoek toont een toename in het gebruik van tabak en vapes. In 2024 rookt en/of vapet 15% van de jongvolwassenen dagelijks. Tien procent van de jongvolwassenen geeft aan weleens te vapen en het percentage jongvolwassenen dat weleens rookt is gestegen (van 25% in 2022 naar 28% in 2024). Onder de jongste groep, de 16- en 17-jarigen, zien we het hoogste percentage vapers (17%). Dat is een zorgwekkende ontwikkeling.

Synthetische drugs zoals 3-MMC en 4-MMC worden eveneens vaker gebruikt. Het percentage jongvolwassenen dat in de laatste vier weken deze middelen heeft gebruikt, verdubbelde van 3% naar 6%. Tegelijkertijd daalde het percentage jongeren dat in de afgelopen vier weken alcohol dronk van 78% in 2022 naar 73%. Opvallend is dat deze daling niet zichtbaar is onder de 16-17-jarigen en dat het percentage zware drinkers gelijk is gebleven (21% in 2024).

Veerkracht neemt toe

Positief is dat de veerkracht onder jongvolwassenen toeneemt: 61% geeft aan meestal snel te herstellen na tegenslagen, een stijging ten opzichte van 55% in 2022. Dit wijst op een groeiend vermogen om met uitdagingen om te gaan, wat een belangrijke beschermende factor kan zijn.

Toekomstperspectief blijft fragiel

Desalniettemin heeft iets meer dan de helft van de jongvolwassenen geen tot redelijk vertrouwen in de toekomst. De grootste zorgen zijn de woningmarkt, het klimaat en de stijgende prijzen. Daarnaast voelt bijna een kwart weinig controle over hun financiën, en 1 op de 10 jongvolwassenen heeft schulden (exclusief studieschuld en hypotheek).

Noodzaak van passende en laagdrempelige ondersteuning
Jongvolwassenen staan in een uitdagende levensfase vol veranderingen, zoals starten met werken, zelfstandig wonen en toenemende verantwoordelijkheden. Deze fase biedt kansen om gezonde keuzes te maken die positieve impact hebben op de rest van het leven. Dit onderzoek wijst uit dat dit vraagt om ondersteuning op het gebied van mentale gezondheid, financiën en sociale verbinding. Laagdrempelige hulp is essentieel.

Een deelnemer aan het panelonderzoek verwoordde dit treffend: “Ik heb het idee dat jongeren vaak met dingen struggelen (zoals geldzaken) waarbij het soms fijn is om een laagdrempelige plek te hebben waar je naartoe kan om advies te vragen ipv in je eigen gedachten te blijven ronddwalen. Ook denk ik dat het fijn is voor jongeren om 'lotgenoten' tegen te komen op een laagdrempelige manier, zodat ze weten dat ze niet alleen zijn maar ook dat het niet geforceerd voelt.”

Samenwerking voor een gezonde toekomst
De diversiteit binnen deze groep maakt maatwerk noodzakelijk. Jongvolwassenen studeren, werken en wonen in verschillende situaties en zijn actief op uiteenlopende plekken. De bestaande ondersteuning sluit vaak niet goed aan bij hun specifieke behoeften. Het is daarom van belang om samen met jongvolwassenen en experts te onderzoeken hoe diensten beter kunnen aansluiten. Zo kunnen we niet alleen hun welzijn verbeteren, maar ook de basis leggen voor een gezonde toekomst voor komende generaties.

Over de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen

Van 8 april tot en met 7 juli 2024 voerden alle GGD’en samen met het RIVM en GGD GHOR Nederland de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2024 uit. Meer dan 135.000 jongeren in Nederland vulden een vragenlijst in over gezondheid, welzijn en leefstijl. Zij zijn met name geworven via advertenties op sociale media. Het is mogelijk dat respondenten met een ongunstigere (mentale) gezondheid relatief vaker meededen. Kijk voor de landelijke rapportage op VZinfo.nl en RIVM StatLine en de infographic.

Ter verdieping en om resultaten van het vragenlijstonderzoek beter te begrijpen, heeft GGD regio Utrecht in december 2024 aanvullend onderzoek uitgevoerd (panelonderzoek). De resultaten van dit aanvullende onderzoek worden in het eerste kwartaal van 2025 gepubliceerd; in dit persbericht zijn al enkele quotes uit het panelonderzoek gebruikt. Een deelnemer aan het verdiepende panelonderzoek van GGD regio Utrecht zegt hierover: “Een ding waardoor het mentaal regelmatig minder met mij gaat is door eenzaamheid. Echter heb ik lang niet altijd genoeg geld om iets te gaan doen. Een plek waar, eventueel met begeleiding van professionals, je mensen kunt ontmoeten lijkt mij heel fijn.”

Zorgwekkende trends in middelengebruik

Het onderzoek toont een toename in het gebruik van tabak en vapes. In 2024 rookt en/of vapet 15% van de jongvolwassenen dagelijks. Tien procent van de jongvolwassenen geeft aan weleens te vapen en het percentage jongvolwassenen dat weleens rookt is gestegen (van 25% in 2022 naar 28% in 2024). Onder de jongste groep, de 16- en 17-jarigen, zien we het hoogste percentage vapers (17%). Dat is een zorgwekkende ontwikkeling.

Synthetische drugs zoals 3-MMC en 4-MMC worden eveneens vaker gebruikt. Het percentage jongvolwassenen dat in de laatste vier weken deze middelen heeft gebruikt, verdubbelde van 3% naar 6%. Tegelijkertijd daalde het percentage jongeren dat in de afgelopen vier weken alcohol dronk van 78% in 2022 naar 73%. Opvallend is dat deze daling niet zichtbaar is onder de 16-17-jarigen en dat het percentage zware drinkers gelijk is gebleven (21% in 2024).

Veerkracht neemt toe

Positief is dat de veerkracht onder jongvolwassenen toeneemt: 61% geeft aan meestal snel te herstellen na tegenslagen, een stijging ten opzichte van 55% in 2022. Dit wijst op een groeiend vermogen om met uitdagingen om te gaan, wat een belangrijke beschermende factor kan zijn.

Toekomstperspectief blijft fragiel

Desalniettemin heeft iets meer dan de helft van de jongvolwassenen geen tot redelijk vertrouwen in de toekomst. De grootste zorgen zijn de woningmarkt, het klimaat en de stijgende prijzen. Daarnaast voelt bijna een kwart weinig controle over hun financiën, en 1 op de 10 jongvolwassenen heeft schulden (exclusief studieschuld en hypotheek).

Noodzaak van passende en laagdrempelige ondersteuning
Jongvolwassenen staan in een uitdagende levensfase vol veranderingen, zoals starten met werken, zelfstandig wonen en toenemende verantwoordelijkheden. Deze fase biedt kansen om gezonde keuzes te maken die positieve impact hebben op de rest van het leven. Dit onderzoek wijst uit dat dit vraagt om ondersteuning op het gebied van mentale gezondheid, financiën en sociale verbinding. Laagdrempelige hulp is essentieel.

Een deelnemer aan het panelonderzoek verwoordde dit treffend: “Ik heb het idee dat jongeren vaak met dingen struggelen (zoals geldzaken) waarbij het soms fijn is om een laagdrempelige plek te hebben waar je naartoe kan om advies te vragen ipv in je eigen gedachten te blijven ronddwalen. Ook denk ik dat het fijn is voor jongeren om 'lotgenoten' tegen te komen op een laagdrempelige manier, zodat ze weten dat ze niet alleen zijn maar ook dat het niet geforceerd voelt.”

Samenwerking voor een gezonde toekomst


De diversiteit binnen deze groep maakt maatwerk noodzakelijk. Jongvolwassenen studeren, werken en wonen in verschillende situaties en zijn actief op uiteenlopende plekken. De bestaande ondersteuning sluit vaak niet goed aan bij hun specifieke behoeften. Het is daarom van belang om samen met jongvolwassenen en experts te onderzoeken hoe diensten beter kunnen aansluiten. Zo kunnen we niet alleen hun welzijn verbeteren, maar ook de basis leggen voor een gezonde toekomst voor komende generaties.

Over de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen

Van 8 april tot en met 7 juli 2024 voerden alle GGD’en samen met het RIVM en GGD GHOR Nederland de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2024 uit. Meer dan 135.000 jongeren in Nederland vulden een vragenlijst in over gezondheid, welzijn en leefstijl. Zij zijn met name geworven via advertenties op sociale media. Het is mogelijk dat respondenten met een ongunstigere (mentale) gezondheid relatief vaker meededen. Kijk voor de landelijke rapportage op VZinfo.nl en RIVM StatLine en de infographic.

Ter verdieping en om resultaten van het vragenlijstonderzoek beter te begrijpen, heeft GGD regio Utrecht in december 2024 aanvullend onderzoek uitgevoerd (panelonderzoek). De resultaten van dit aanvullende onderzoek worden in het eerste kwartaal van 2025 gepubliceerd; in dit persbericht zijn al enkele quotes uit het panelonderzoek gebruikt.