Utrecht hanteert per direct een zelfbewoningsplicht en een anti-speculatiebeding voor betaalbare nieuwbouw (tot 307.400 euro) op grond die in bezit is van de gemeente. Dit moet beleggers en speculanten van de woningmarkt weren en de kans vergroten dat woningzoekenden een betaalbare koopwoning vinden. De maatregel kan in potentie gaan gelden voor tienduizenden woningen.
De gemeente verwacht de regelingen ook op te kunnen nemen in afspraken met ontwikkelaars wanneer de gemeente geen grondeigenaar is. De zelfbewoningsplicht en het anti-speculatiebeding worden al toegepast in projecten in Utrecht. Voor de koopwoningen die gebouwd gaan worden in de stadswijk Merwede, onderdeel van de ontwikkeling van de Merwedekanaalzone, zijn beide regelingen in de voorlopige afspraken opgenomen. In het project ‘Leeuwesteyn’ in Leidsche Rijn is ook een zelfbewoningsplicht toegepast, mede op verzoek van de ontwikkelaar.
Bij een zelfbewoningsplicht mag een woning alleen door de koper zelf worden bewoond, verhuur is dus verboden. De zelfbewoningsplicht geldt zowel voor de eerste koper als ook voor eventuele volgende kopers. Om te ondervangen dat bepaalde groepen onbedoeld worden geraakt, maakt de gemeente wel een aantal uitzonderingen. Verhuur aan eerstegraads familieleden en gedurende tijdelijk verblijf in het buitenland blijft bijvoorbeeld wel mogelijk.
Het anti-speculatiebeding betekent dat een woning pas na vijf jaar mag worden doorverkocht. Als de koper binnen deze termijn de woning wil verkopen moet hij of zij een deel van de winst afdragen aan de gemeente. Speculatie leidt tot prijsopdrijving als speculanten woningen kopen en binnen korte tijd met winst doorverkopen. Voor de gemeente is het belangrijk dat doorstroming op de woningmarkt niet wordt belemmerd. Voor beide regelingen geldt daarom dat bij veranderende marktomstandigheden de toepassing kan worden heroverwogen.
Het vinden van een betaalbare koopwoning in Utrecht is al langer lastig. De prijzen zijn de afgelopen jaren fors gestegen, doordat de vraag naar woningen veel hoger is dan het aanbod. ,,Wij willen bereiken dat de woningen ten goede komen voor wie ze bedoeld zijn. In dit geval zijn dus starters en mensen met een middeninkomen”, aldus Kees Diepeveen (wethouder Wonen). Soms leidt het onderverhuren van koophuizen tot relatief hoge huurprijzen. ,,Deze maatregel moet dat tegengaan.”
