Mocht de overheid de verkoop van xtc legaliseren, dan zouden de pillen alleen verkocht mogen worden onder strikte voorwaarden. Dat vinden de deelnemers van een pilotonderzoek in een fictieve xtc-winkel in Utrecht. “Niemand zei: ‘Geef alles maar vrij’. Zelfs niet de deelnemers die zelf wel eens xtc gebruiken.” De pilot is een initiatief van Poppi Drugsmuseum en de Universiteit Utrecht en het rapport met de resultaten is vandaag verschenen.
In de zomer van 2019 bezochten zo’n 1600 geïnteresseerden de Utrechtse xtc-winkel. Niet om xtc te kopen, maar om mee te doen aan een onderzoek naar de verkoop van de partydrug. Want stel dat de overheid de verkoop van xtc – of beter gezegd, de verkoop van de stof mdma, bekend onder de straatnaam xtc – legaliseert, onder welke voorwaarden vinden burgers en deskundigen dit dan acceptabel? Bezoekers van de winkel aan de Vinkenbrugstraat konden ervaren hoe het is om drugs te kopen in een apotheek, smartshop en uitgaansgelegenheid en aan de hand daarvan aangeven wat hen de beste manier leek. Daarnaast organiseerden historicus Stephen Snelders en criminoloog Damian Zaitch, die vanuit de Universiteit Utrecht betrokken zijn bij het onderzoek, focusgroepen met deskundigen, waaronder experts uit het preventie- en verslavingsveld.
Wat Snelders het meest opviel na het analyseren van de data, was dat vrijwel niemand vindt dat de verkoop van xtc volledig vrij moet worden gegeven als de overheid het legaliseert. “Dat is bijzonder als je bedenkt dat een belangrijk deel van de bezoekers vooral jongeren zijn die zelf wel eens xtc gebruiken”, aldus Snelders. “We hebben van niemand gehoord dat xtc per se goed is voor mens en maatschappij. Iedereen is van mening dat er maatregelen moeten komen die de verkoop van xtc reguleren.” Voorbeelden van regulering zijn bijvoorbeeld een leeftijdsgrens voor verkoop, een maximum aan de dosis mdma, een maximumaantal pillen dat verkocht mag worden en een verbod op marketing en reclame. Wat betreft de locatie, vindt de meerderheid dat xtc verkocht zou moeten worden door een apotheek of winkel. Al kan verkoop van xtc bij uitgaansgelegenheden ook rekening op goedkeuring van meer dan de helft van de bezoekers.
Sobere locatie
De deskundigen in de focusgroepen waren behoudender dan de bezoekers van de winkel. Mocht de overheid de verkoop van xtc legaliseren, dan moet het kopen van xtc vooral niet te leuk en gemakkelijk zijn, zo blijkt. “De deskundigen vinden dat xtc verkocht moet worden door een gespecialiseerd verkooppunt dat het midden houdt tussen een winkel en een apotheek”, vertelt Snelders. “Bijvoorbeeld een sobere locatie in een buitenwijk, waar je verplicht een stapel voorlichtingsfolders meekrijgt. Het gaat erom dat je niet even leuk xtc gaat shoppen. Of gezellig gaat shoppen en meteen wat xtc meeneemt.” Verkoop bij uitgaansgelegenheden is wat de deskundigen betreft niet wenselijk. Snelders: “Ze vinden dat je impulsacties, namelijk iets kopen en direct slikken, te allen tijde moet voorkomen.”
Interessante inzichten
De groep deelnemers is niet representatief voor de Nederlandse bevolking en daarmee geeft de pilot dus geen sluitend beeld van wat de gemiddelde Nederlander vindt van de manier waarop legale xtc-verkoop vorm zou moeten krijgen. Wel geeft het onderzoek volgens Snelders interessante inzichten en aanknopingspunten. Zo biedt het handvatten voor het vormgeven van beleid rondom het legaliseren van xtc-verkoop. Daarnaast zou het volgens Snelders interessant zijn om het onderzoek ook in andere steden te doen en te proberen om een gemêleerder publiek binnen te krijgen. Tot slot is de xtc-winkel zeer effectief gebleken in het creëren van bewustwording bij de bezoeker over de regulering van xtc-verkoop. “Vaak is communicatie over dergelijke onderwerpen een eenzijdig top-downproces”, zegt hij. “In de xtc-winkel ervaarden de bezoekers zélf welke mogelijkheden er zijn en vormden zij op basis daarvan hun mening. Vanuit de wetenschapscommunicatie weten we dat dat veel beter werkt.”
