Niet alleen mensen tonen sympathie, ook vogels lijken zich het lot van soortgenoten aan te trekken. Ze merken op hoeveel voedsel de anderen al hebben en delen vervolgens vooral met de individuen die nog niets hebben. “Ze lijken het perspectief van de ander mee te nemen in hun beslissing en dus sympathie te tonen”, ontdekte de Utrechtse bioloog Jorg Massen in een experiment met blauwe eksters. Hij publiceert zijn bevindingen samen met collega’s van de University van Wenen en de Zweedse Lund University 30 september in Scientific Reports.
Anderen helpen werd lange tijd gezien als typisch menselijk gedrag. Inmiddels is gebleken dat het niet alleen is voorhouden aan de mensheid. Ook primaten en sommige andere sociale zoogdieren vertonen ‘prosociaal’ gedrag. “Mijn eerdere onderzoek heeft laten zien dat ook vogels wel eens iets voor een ander willen doen”, vertelt eerste auteur Jorg Massen van de Universiteit Utrecht. “De vraag was echter of dat een ‘instinctief’ gedrag is dat ingebakken zit, of dat dit gedrag flexibel is en of deze vogels wellicht ook in hun overweging meenemen hoe groot de nood van de ander is.”
Om te onderzoeken hoe prosociaal vogels zijn, onderwierp Massen blauwe eksters aan een experiment. Hij gaf de ene blauwe ekster een overvloed aan meelwormen – een gewilde lekkernij voor deze vogels – terwijl de andere eksters helemaal niets kregen, of juist zelf ook meelwormen kregen. De ekster had vervolgens mogelijkheid door het gaas heen zijn portie meelwormen delen met anderen.
De onderzoekers ontdekten dat de rijkbedeelde eksters geneigd zijn eten te delen met soortgenoten. Ze maken daarbij onderscheid tussen soortgenoten die wel of geen eten hebben, en delen vooral met de minder bedeelden. “Vrouwtjes deelden vooral met de anderen als die niks hadden. De mannen deelden eigenlijk altijd wel. We denken dat dat laatste te maken heeft met ‘advertisement’; kijk mij eens vrijgevig zijn. Terwijl het bij de vrouwen toch vooral is om de ander te helpen als die niets heeft.”
Eksters zijn eerder geneigd te delen als de hongerige soortgenoot daarom bedelt, maar ook zonder bedelgedrag blijken de eksters in het experiment voedsel te delen met soortgenoten die niets hebben. Dat laat zien dat de eksters mogelijk daadwerkelijk opmerken dat de ander een bepaalde behoefte heeft, ook zonder een bedelroep. “Ze lijken dus het perspectief van de ander mee te nemen in hun beslissing”, zegt Massen, “ze laten wellicht sympathie zien.
Het werk van Massen laat niet alleen zien dat blauwe eksters net als mensen prosociaal gedrag kunnen vertonen, maar ook dat ze daar wel eens dezelfde motivatie als mensen voor kunnen hebben. “Dat wil zeggen dat ze zich mogelijk in kunnen leven in de situatie waarin hun soortgenoten verkeren en daar vanuit wellicht sympathische motivaties ook naar handelen.”
Het onderzoek bevestigt ook wat wetenschappers eerder al bij andere diersoorten vaststelden: zogeheten cooperative breeders – die samen hun jongen opvoeden – zijn sterk geneigd elkaar onderling te helpen. “Dat geldt ook voor mensen. It takes a villages to raise a child, zoals ze dat in het Engels zo mooi zeggen. Je ziet het bij jager-verzamelaars, maar ook in onze samenleving: we brengen onze kinderen ook naar kinderopvang en scholen. Doordat we onze kinderen in groepen laten opgroeien, zijn we prosocialer geworden en kunnen we goed samenwerken. Dat zien we nu ook bij deze blauwe eksters.”
