Een muurschildering van natuurkundige Caroline Bleeker siert sinds deze week de Utrechtse Strosteeg. Het UMC Utrecht en de Universiteit Utrecht geven de muurschildering cadeau aan de stad Utrecht ter gelegenheid van de viering van 385 jaar wetenschap in Utrecht. Het schilderscollectief De Strakke Hand realiseerde de muurschildering die onderdeel is van de Utrechtse Muurformules.
Caroline Bleeker (1897 – 1985) promoveerde in 1928 cum laude als natuurkundige aan de Universiteit Utrecht. Nog geen twee jaar later was ze de oprichter van het Physisch Adviesbureau aan de Korte Nieuwstraat 13 in Utrecht – op steenworp afstand van de Strosteeg – van waaruit zij voorlichting gaf over wetenschappelijke instrumenten. In hetzelfde jaar opende Bleeker een instrumentenfabriek in Utrecht. Haar succesvolle bedrijf produceerde wetenschappelijke instrumenten en kreeg later ook een afdeling voor optische apparatuur. Caroline Bleeker hield tijdens de tweede wereldoorlog Joodse onderduikers verborgen in haar fabriek. Hiervoor kreeg zij een koninklijke onderscheiding.
Na de tweede wereldoorlog opende Caroline Bleeker een opticafabriek aan de Thorbeckelaan in Zeist, samen met haar levenspartner Gerard Willemse. De naam van de fabriek was NEDOPTIFA: Nederlandsche Optiek- en Instrumentenfabriek.
NEDOPTIFA stond in binnen- en buitenland bekend om de hoge kwaliteit van de instrumenten. Het was het eerste bedrijf ter wereld dat complete fasecontrastmicroscopen produceerde: microscopen die het mogelijk maken om de inwendige structuur van levende cellen te zien. De productie van deze microscopen maakte van NEDOPTIFA een succesvol bedrijf.
Professor Frits Zernike ontwikkelde de fasecontrastmicroscoop, waarvoor hij in 1953 een Nobelprijs ontving. NEDOPTIFA bracht het instrument op de markt. In 1947 kregen Caroline Bleeker en Frits Zernike samen het octrooi op de fasecontrastmicroscoop.
De techniek van het fasecontrast wordt nog steeds op grote schaal gebruikt in ziekenhuizen, bij bedrijven en op de universiteit. De microscoop maakt bijvoorbeeld mogelijk om het proces van celdeling bij levende bacteriën te volgen. Voordat de fasecontrastmicroscoop was uitgevonden, kon men cellen alleen goed bekijken nadat kleurstoffen waren gebruikt, maar daarvan gaan cellen dood.
Caroline Bleeker zette zich in voor de emancipatie van vrouwen. Zij was wetenschapper in een tijd dat dit voor vrouwen nog een ongebaand looppad was. De oprichting van haar eigen bedrijf maakte van haar een onafhankelijk ondernemer. Zij nam mannelijke én vrouwelijke werknemers in dienst voor haar fabriek. In het bedrijfsblad van NEDOPTIFA had zij een rubriek speciaal voor vrouwen.
Caroline Bleeker is de eerste vrouw in de serie Utrechtse Muurformules: een initiatief van natuurkundigen Ingmar Swart externe link en Sander Kempkes om baanbrekende Utrechtse wetenschappelijke ontdekkingen meer bekendheid te geven. Er zijn al muurschilderingen over het Dopplereffect van Buys Ballot, de Toevalsbeweging van Ornstein en de Stereochemie van Van ’t Hoff. In het Utrecht Science Park is een gebouw naar Bleeker genoemd: het Caroline Bleekergebouw is de thuisbasis van de Instrumentele Groep Fysica van de Universiteit Utrecht.
