Vlak langs de trambaan op het station Vaartsche Rijn prijkt sinds deze week een muurschildering over prof. Leonard Ornstein. Op de muurschildering zie je het Ornstein-Uhlenbeck-proces: een toevalsbeweging die je bijvoorbeeld ook terugziet in de ‘dronkaardsloop’. De muurschildering is een initiatief van natuurkundigen Sander Kempkes en Ingmar Swart (Universiteit Utrecht), samen met kunstenaarscollectief De Strakke Hand.
Hoeveel Utrechters zijn er op de hoogte van de baanbrekende ontdekkingen die er in hun eigen stad zijn gedaan, door mensen die door dezelfde straten hebben gelopen als zij? Om die ontdekkingen meer bekendheid te geven, verschijnen er op meerdere plekken in Utrecht muurschilderingen van wetenschappelijke formules.
Na een eerdere muurschildering van Buys Ballot, toont deze nieuwe schildering prof. Leonard Ornstein (1880-1941). Ornstein beschreef samen met prof. George Uhlenbeck (1900-1988) het Ornstein-Uhlenbeck-proces. Dit proces beschrijft een zogenaamde toevalsbeweging (‘random walk’) waarin een object een reeks willekeurige bewegingen maakt. De muurschildering is te vinden op de gevel van Oosterkade 30.
Een specifiek geval van deze willekeurige bewegingen is de dronkaardsloop. Als iemand te diep in het glaasje heeft gekeken en onderweg naar huis is, kunnen er meerdere willekeurige stappen volgen. Soms gaat deze persoon naar voren, soms naar achteren, maar een stap opzij is net zo goed mogelijk. Een enkele toevalsbeweging is meestal niet zo interessant (dit is namelijk complete willekeur), maar wanneer er gekeken wordt naar het statistische gemidddelde van 100 dronkaardsbewegingen kunnen er echt leuke vragen gesteld worden: komt de gemiddelde beschonken persoon thuis of blijft die eerder in de kroeg hangen?
Toevalsbewegingen komen in de praktijk erg veel voor. Denk bijvoorbeeld aan een albatros die op zoek is naar eten. Deze blijft een tijdje rondcirkelen boven een bepaalde plek in het water. Als daar geen eten te vinden is, vliegt de albatros naar een willekeurige nieuwe plek en maakt dus een toevalsbeweging. Andere voorbeelden zijn bewegende vetdruppels in melk, de elasticiteit van rubber en zelfs aandelenkoersen worden vandaag de dag met dit soort toevalsbewegingen beschreven.
Naast zijn wetenschappelijke werk heeft Ornstein veel betekend voor natuurkunde in Nederland. Zo begeleidde hij een recordaantal van 94 promovendi, werkte veel samen met de industrie en was een van de oprichters van de Nederlandse Natuurkundige Vereniging die tot op heden nog steeds erg actief is. Daarnaast was Ornstein directeur van het Fysisch Laboratorium tussen 1920 en 1941. Het laboratorium was gevestigd op de Bijlhouwerstraat, vlakbij de muurschildering.
Vijf kunstenaars van De Strakke Hand hebben de schildering in twaalf dagen volbracht: Stefan van den Heuvel, Ort Willems, Roosmarijn ten Hoopen, Astrid Oud en Michiel Meulemans.
Meer over het project: www.utrechtsemuurformules.nl. Het Utrechtse project is geïnspireerd op een gelijksoortig project in Leiden.
