Woonomgeving speelt rol in risico op hart- en vaatziekten blijkt uit onderzoek van UMC Utrecht

Mensen die wonen in buurten met veel ongezonde eetgelegenheden en weinig mogelijkheden om te wandelen, fietsen of sporten, hebben een groter risico op hart- en vaatziekten. Dit risico is bijna vijf procent hoger blijkt uit grootschalig onderzoek van het UMC Utrecht en Amsterdam UMC.

De onderzoekers onderzochten het verband tussen de directe woonomgeving en het risico op hart- en vaatziekten. “We hebben informatie over voorzieningen en infrastructuur in de directe woonomgeving hiervoor onderzocht en gescoord”, licht Paul Meijer, onderzoeker UMC Utrecht, toe. “We keken bijvoorbeeld naar het aantal fastfoodrestaurants en cafés in een buurt, maar ook of mensen er gemakkelijk lopend of fietsend naar hun werk, supermarkt, familie of vrienden kunnen. Daarnaast namen we het aanwezige groen en de hoeveelheid sportvoorzieningen mee, omdat die mensen juist stimuleren om te bewegen.” 

Voor het onderzoek koppelden ze gegevens over ruim 4 miljoen volwassenen van het CBS aan informatie over voorzieningen en infrastructuur rond elk woonadres in Nederland. Ze gebruikten een speciale index die buurten een score geeft voor hoe obesogeen de woonomgeving is. Hoeveel ongezonde verleidingen zijn er en hoeveel mogelijkheden om te bewegen? “Die score loopt van 0 tot 100”, vertelt Paul Meijer. “Hoe hoger de score, hoe meer ongezonde eetopties en hoe minder opties om te wandelen, fietsen en sporten. Deze scores zijn vervolgens gekoppeld aan gegevens over ziekenhuisopnames en doodsoorzaken om te zien wie gedurende een periode van 14 jaar hart- en vaatziekten ontwikkelde.” 

Uit de analyses blijkt dat mensen die in de meest ‘ongezonde’ buurten wonen bijna vijf procent meer kans hebben om binnen tien jaar hart- of vaatziekten te krijgen dan mensen in de ‘gezondste’ buurten. “Een risicoverschil van vijf procent klinkt misschien klein, maar op bevolkingsniveau telt dat op”, legt Paul Meijer uit. “In een stad van 500.000 inwoners leidt dit volgens onze analyses tot een paar honderd extra gevallen van hart- en vaatziekten in tien jaar tijd. Landelijk loopt het snel op tot duizenden extra personen.” Deze resultaten sluiten aan bij eerdere studies (sept 2024 en nov 2024) waarin de onderzoekers al vonden dat buurten met veel ongezonde eetgelegenheden en weinig opties om te wandelen of fietsen samenhangen met een grotere kans op obesitas en hoge bloeddruk. 

Volgens de onderzoekers is de relatie tussen de omgeving en gezondheid complex. Het gaat niet om één factor, maar om een samenspel van allerlei invloeden. Daardoor is het lastig om precies vast te stellen welke onderdelen van de omgeving het meeste bijdragen aan een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Om dat probleem te ondervangen, maakten de onderzoekers gebruik van een samengestelde index die het geheel van omgevingsfactoren in kaart brengt. 
 
“Met deze index kunnen we buurten in feite als een soort ‘hittekaart’ bekijken”, vervolgt Paul Meijer. “Dat maakt zichtbaar welke buurten het meest ‘ongezond’ zijn en waar de grootste gezondheidsrisico’s liggen. Wij hopen dat gemeenten en regio’s die informatie uiteindelijk gebruiken om gezondheid structureel mee te nemen bij de inrichting van buurten.”