Onder grote publieke belangstelling heeft donderdagavond op het Domplein de jaarlijkse Dodenherdenking in Utrecht plaatsgevonden. Naar schatting vierduizend Utrechters hielden daar de 2 minuten stilte ter nagedachtenis aan alle gevallenen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, en in oorlogssituatie en bij vredesmissies daarna.
Burgemeester Sharon Dijksma stond in haar toespraak uitgebreid stil bij de jodenvervolging aan de hand van een foto die arts en fotograaf Nico Jesse in 1942 in opdracht van de Utrechtse gemeentearchivaris maakte. Jesse maakte de foto’s om het dagelijks leven in de Tweede Wereldoorlog vast te leggen. Want, stel dat de stad gebombardeerd zou worden, dan wisten we nog wel hoe Utrecht er daarvoor uit zag.
Deze specifieke foto toont op het eerste gezicht een zonnige zaterdagochtend op het Janskerkhof. Tot de blik valt op een meisje onderin beeld. Ze heeft een jodenster op. Dat was verplicht vanaf 3 mei 1942. Dijksma: ,,We weten niet waarnaar ze op weg is. We weten niet hoe ze zich voelt. Maar een ding weten we wel: ze is ten dode opgeschreven.’’
Bij de Utrechtse burgemeester borrelden veel vragen op, over toen en ook nu. ,,Wat zou jij voelen, daar op het Janskerkhof? Wat zou u denken? Wat zou ik doen? We weten niet hoe het dit meisje is vergaan. Maar we weten wel dat 100.000 Nederlandse joden de holocaust niet hebben overleefd. Niet te bevatten cijfers en achter elk cijfer schuilt een mens, zoals dit meisje. We moeten hen blijven zien. Juist nu de kennis over deze enorme misdaad tegen de menselijkheid lijkt weg te zakken.”
Ze stond ook stil bij de oorlog in Oekraïne, waar Dijksma twee weken geleden een bezoek bracht aan de hoofdstad Kyiv waar nu mensen onschuldig sterven. ,,Onze Oekraïense vrienden leven al meer dan een jaar in onrecht en onvrijheid. Hun moed en standvastigheid zijn een groot voorbeeld voor ons.”
Sharon Dijksma legde na haar toespraak samen met Rietje de Haan-Kooistra de krans namens de gemeente, de burgerij en het voormalig verzet. Rietje Kooistra (82) is de dochter van de Utrechtse verzetsdeelnemers Wopke en Heiltje Kooistra. Zij verborgen in WOII acht joodse onderduikers in hun huis in de Rivierenwijk. Kooistra geeft nog wekelijks gastlessen op scholen om het verhaal over het verzet van haar ouders en de onderduik te vertellen, zodat ook onze kinderen het niet vergeten.
Aansluitend aan de Dodenherdenking vond in de Domkerk de toneelvertelling Mijn Onderduik plaats, geschreven en opgevoerd door Peter en Ruben Hein. Peter Hein zat in de Tweede Wereldoorlog ondergedoken op twaalf verschillende plekken in Utrecht. Het tekende zijn leven en hij schreef er meerdere boeken over. Samen met zijn zoon, componist, zanger en pianist Ruben, maakte Hein op verzoek van het Utrechts Comité 4 Mei-Herdenking Mijn Onderduik. De voorstelling trok vele honderden toeschouwers, die een indringend beeld kregen van het persoonlijke verhaal over verraad, ontsnapping en wanhoop.
