Nieuwe coalitie aan de slag met kansengelijkheid, betaalbaar wonen en klimaat

De drie belangrijkste onderwerpen waar de coalitie van GroenLinks, D66, PvdA, Student & Starter en ChristenUnie de komende jaren mee aan de slag gaat, zijn de groeiende kansenongelijkheid, woningnood en klimaatcrisis. Dat staat in het coalitieakkoord met de titel ‘Investeren in Utrecht: kiezen voor kansengelijkheid, betaalbaar wonen en klimaat’ dat vandaag is gepresenteerd.

Naast het aanpakken van deze drie problemen, wil de coalitie de groeiende stad die Utrecht is, levendig en leefbaar houden. De voorzieningen in wijken en buurten zoals winkels, cultuur, buurthuizen, zorg, sportaccommodaties en onderwijs zijn de afgelopen jaren niet meegegroeid met het aantal inwoners in de stad. De coalitie trekt veel geld uit om dit op peil te brengen én houden. Dit betekent een extra stap ten aanzien van maatschappelijke voorzieningen zoals groen, cultuur, sport, energie en de openbare ruimte.

De coalitie investeert en bedrag van € 40 miljoen structureel in onder andere het aanpakken van armoede en en schulden, het begeleiden van Utrechters naar werk, openbare orde en veiligheid, volkshuisvestingsbeleid om meer betaalbare woningen te realiseren en maatregelen om de warmte- en energietransitie te versnellen. Dit is het bijna het dubbele van het bedrag dat bij het coalitieakkoord 2018-2022 werd geïnvesteerd.

Daarnaast maakt de coalitie € 130 miljoen euro extra vrij voor het investeringspakket ‘Groei in Balans’. Dit pakket bestaat uit een hele reeks investeringen in onder andere de openbare ruimte, groen, mobiliteit en voorzieningen op het gebied van sport en cultuur.

In 2020 leefde 15% van de Utrechtse huishoudens van een laag inkomen (tot 125% van het Wettelijk Sociaal Minimum). Er waren 12.240 huishoudens met geregistreerde problematische schulden. Een derde van de jongvolwassenen (16 t/m 25-jarigen) geeft aan zich niet gezond te voelen (bron: Utrecht Monitor

). Het gaat dus met veel Utrechters goed, maar er is een groep die (te) weinig perspectief heeft. De nasleep van de coronacrisis en de recente inflatie- en energieprijzen ontwikkeling hakt er bij deze groep keihard in. Omdat geld, gezondheid en geluk zo ongelijk over de stad verdeeld zijn, stuurt de coalitie de komende jaren tegen door ongelijk te investeren voor gelijke kansen. Dit principe wordt in al het beleid toegepast. Het houdt in dat er specifieke aandacht is voor wijken en buurten waar het niet goed gaat: naast Overvecht gaat het dan over Kanaleneiland, Geuzenwijk en delen van Ondiep en Pijlsweerd en Leidsche Rijn (Parkwijk-Zuid en Terwijde-Oost). Daarnaast betekent het bijvoorbeeld ook dat geld voor onderwijs, veiligheid en bestaanszekerheid vooral wordt besteed aan maatregelen om de ongelijkheid te verkleinen.

Utrecht heeft een grote aantrekkingskracht, die maakt dat de stad snel groeit. Wat de coalitiepartijen betreft moet de stad een leefbare, betaalbare, duurzame en gezonde stad zijn én blijven. Met oog voor de bestaande inwoners en een verwelkomende houding richting nieuwe Utrechters. Groei is geen doel op zich, er zijn wel veel betaalbare nieuwe huizen nodig voor woningzoekers. In het coalitieakkoord staan diverse maatregelen die de bouw van woningen moeten versnellen, waarmee de gemeente meer regie neemt in de volkshuisvesting en excessen kunnen worden aangepakt. De gebiedsontwikkelingen in de Merwedekanaalzone, Papendorp, A-12 zone en Lunetten Koningsweg hebben de hoogste prioriteit. Daarnaast wil de coalitie woningen toevoegen in Overvecht en op het Utrecht Science park. In Rijnenburg wordt gekozen voor een combinatie van permanente energieopwekking en woningbouw. Rijnenburg moet een stedelijke wijk worden met een eigen centrum. Vanwege de vele uitdagingen, onder andere bij het goed bereikbaar maken van deze stadswijk, zal de bouw in ieder geval niet voor 2035 starten. De (duurzame) bereikbaarheid is bij alle gebiedsontwikkelingen een belangrijk punt van aandacht. Lopen en fietsen heeft sterk de voorkeur boven de auto. Om die reden breidt het aantal gebieden voor betaald parkeren in de stad de komende tijd uit en gaan de parkeertarieven omhoog.

De coalitie wil dat Utrecht maximaal bijdraagt aan het tegengaan van de klimaatcrisis, in nauwe samenwerking met Utrechters, corporaties en maatschappelijke partners. Het bestrijden van energiearmoede is een belangrijk doel in het klimaatbeleid. Een klimaatvriendelijk Utrecht is een kans op toekomstbestendige banen, comfortabel en betaalbaar wonen, zeggenschap over het eigen energiesysteem, innovatie en lokale bedrijvigheid. Dit kan alleen een succes worden als iedereen mee kan doen. Met een aantal maatregelen in het coalitieakkoord worden eigenaren van gebouwen gestimuleerd hun panden te verduurzamen. Ook wordt een aantal parken aan de stad toegevoegd: Moreelsepark, Smakkelaarspark, Lombokpleinpark, Rondje stadseiland, Natuurgebied Zuilen en Lunettenpark.

Financieel gezien is er sprake van onzekere tijden. Vanaf het jaar 2026 is nog niet duidelijk welke inkomsten de gemeente Utrecht precies van de Rijksoverheid krijgt. Daarnaast is er, ook door de gevolgen van de oorlog in Oekraïne, sprake van economische onzekerheid en oplopende inflatie. In het coalitieakkoord is een aantal waarborgen ingebouwd zodat de risico’s voor de gemeentefinanciën beheersbaar blijven. Er is ook een viertal bezuinigingen voorzien en het tarief van de toeristenbelasting stijgt van 6% naar 7%. Tussen 2016 en 2022 is de WOZ-waarde van woningen in Utrecht met 88% gestegen, terwijl de OZB-opbrengst steeg met 45%. Dit laat zien dat het vermogen van woningeigenaren in de stad de afgelopen jaren harder is gestegen dan de belasting op dit vermogen. De coalitie vindt het daarom redelijk om eigenaren van onroerend goed een extra bijdrage te vragen. De opbrengst van de OZB wordt verhoogd met 18%.

Het coalitieakkoord werd gepresenteerd na een periode van onderhandelen, die startte op 7 april jl. Toen bood verkenner Roel van Gurp zijn eindverslag aan en kreeg hij samen met Steven van Weyenberg de opdracht om als informateur de onderhandelingen tussen de vijf partijen te begeleiden. De coalitiebesprekingen vonden plaats door de hele stad: van Kanaleneiland tot Vleuten-De Meern en van de Merwedekanaalzone tot Overvecht. De onderhandelaars kozen hiervoor om de verbinding te kunnen blijven maken tussen de onderwerpen die op de gesprekstafel lagen en wat er speelt in de stad. Op diverse locaties hebben de onderhandelaars gesproken met vrijwilligers en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties.

Samen met de publicatie van het coalitieakkoord is de set stukken openbaar gemaakt die op de onderhandeltafel heeft gelegen. Het zijn praktische stukken zoals agenda’s , maar ook informatie die is uitgevraagd bij de ambtelijke organisatie. Het is voor het eerst dat een Utrechtse coalitie deze stukken actief openbaar maakt na afloop van de coalitiebesprekingen.

Kandidaat-wethouders en portefeuilleverdeling

Er zijn zeven wethouders voorgedragen:

- Lot van Hooijdonk (GroenLinks)

Mobiliteit, Energie en Klimaat, Ruimtelijke projecten: Lunetten-Koningsweg en Overvecht. Wijken Zuid en Vleuten-De Meern.

- Linda Voortman

Werk en Inkomen, Wmo en Welzijn, Diversiteit en Inclusie, Grondzaken, Groen, Dierenwelzijn, Publieksdienstverlening. Wijk West.

- Eelco Eerenberg (D66)

Ruimtelijke Ordening, Onderwijs (inclusief onderwijshuisvesting, bibliotheek), Volksgezondheid, Drugs, Sekswerk, Ruimtelijke projecten: Groot Merwede (inclusief Merwedekanaalzone, Stationsgebied, Westraven, A12-zone), Rijnenburg. Wijk Leidsche Rijn.

- Susanne Schilderman (D66)

Financiën (inclusief Belastingen, Control, Subsidies), Economische Zaken, Circulaire Economie, Openbare Ruimte, Markten en Havens, Ruimtelijke projecten: Utrecht Science Park. Wijk Noordoost.

- Dennis de Vries (PvdA)

Wonen, Jeugd en Jeugdzorg, Wijk- en Buurtaanpak, mbo, Vastgoed. Wijken Zuidwest en Noordwest.

- Eva Oosters (Student & Starter)

Cultuur (inclusief evenementen), Sport, Participatie, Milieu, Emissieloos Vervoer. Wijken Binnenstad, Oost.

- Rachel Streefland (ChristenUnie)

Asiel en Integratie, Maatschappelijke Opvang en Beschermd Wonen, Samen voor Overvecht, Erfgoed (inclusief werven), Personeel en Organisatie. Wijk Overvecht.

op donderdagavond 9 juni worden de nieuwe wethouders geïnstalleerd in een buitengewone vergadering van de gemeenteraad. De volgende ochtend, vrijdag 10 juni, wordt in een ‘constituerend beraad’ de portefeuilleverdeling definitief vastgelegd, waarna de nieuwbenoemde wethouders direct aan de slag gaan met de uitvoering van het coalitieakkoord.