UMC Utrecht opent frontale aanval op herpesvirussen
UTRECHT - In Nederland is meer dan 95 procent van de bevolking drager van een of meerdere herpesvirussen. Infecties met een herpesvirus kunnen worden behandeld met geneesmiddelen die de vermeerdering van het virus remmen. Er zijn echter nog geen middelen beschikbaar die het virus doden. In het UMC Utrecht wordt gewerkt aan een techniek waarmee in de toekomst virusinfecties mogelijk kunnen worden onderdukt en in sommige gevallen zelfs vernietigd.
Herpes is een verzamelnaam voor ziekten die veroorzaakt worden door een herpesvirus. Ze blijven levenslang latent aanwezig in de drager. Zo nu en dan kan het virus opvlammen en voor klachten zorgen. Door met behulp van zogeheten CRISPR/Cas9 gene editing techniek op specifieke plaatsen in het genetisch materiaal van het virus te 'knippen' kunnen virussen hun ziekmakende eigenschappen verliezen.
Met het genetische precisie-instrument CRISPR/Cas9 kunnen onderzoekers snel naar specifieke stukjes op het DNA zoeken en deze veranderen. In het Utrechtse onderzoek werd de techniek ingezet om diverse herpesvirussen die in menselijke cellen huizen te beschadigen. Virusreplicatie wordt hierdoor onderdrukt en het virus kan in sommige gevallen zelfs worden vernietigd.
Gerichte aanval
Onderzoeker dr. Robert Jan Lebbink
en zijn collega’s van het UMC Utrecht bedachten dat CRISPR/Cas9 wellicht in staat zou zijn om gericht herpesvirussen aan te vallen. In hun onderzoek keken ze naar drie verschillende typen herpesvirussen: herpes simplex virus type 1 (HSV-1), de veroorzaker van de koortslip en herpes keratitis (een oogaandoening); humaan cytomegalovirus (HCMV), de meest voorkomende virale oorzaak van verschillende aangeboren afwijkingen; en het Epstein-Barr virus (EBV), de oorzaak van de ziekte van Pfeiffer en bepaalde soorten kanker.
Lebbink:
"Onze studie laat zien dat EBV op uiterst efficiënte en specifieke wijze uit geïnfecteerde tumorcellen kan worden verwijderd. Het CRISPR/Cas9 systeem kan ook de replicatie van HSV-1 en HCMV in menselijke cellen volledig platleggen. Hoewel CRISPR/Cas9 niet goed in staat was om latent HSV-1 aan te vallen, werd virusreplicatie na reactivering van het virus doeltreffend verhinderd."
In laboratoriumfase
De proeven zijn nu nog enkel gedaan in gekweekte menselijke cellen in het laboratorium. De methode moet nu doorontwikkeld worden in diermodellen (en uiteindelijk in mensen) om te zien hoe effectief en veilig deze is. Enkele typen herpesvirussen zullen wellicht moeilijk aan te pakken zijn, met name als de geïnfecteerde cellen zich door het lichaam kunnen verspreiden. Voor andere herpesvirussen, zoals de veroorzakers van de koortslip en gordelroos, zijn specifieke gebieden in het lichaam geïnfecteerd met het 'slapende' virus.
Lebbink: "Mogelijk kunnen we deze gebieden lokaal met een antiviraal CRISPR/Cas9 systeem behandelen om zo de virussen uit te schakelen. Een andere mogelijkheid is dat we latent geïnfecteerde cellen bewapenen met het CRISPR/Cas9 systeem. Zo kunnen we nieuw gevormde virusdeeltjes direct na re-activatie uitschakelen en een infectie inperken."
Bron: UMC Utrecht/uu.nl
