Beelden van het heelal met hoge resolutie in sterrenwacht Sonnenborgh

Op 23 juni start een nieuw hoofdstuk in de sterrenkunde: het NSF-DOE Vera C. Rubin Observatorium in Chili onthult dan zijn eerste beelden van het heelal. Het doel is om uiteindelijk een timelapse van het universum te maken met een hogere resolutie dan ooit tevoren. In museum en sterrenwacht Sonnenborgh in Utrecht verzamelen wetenschappers die betrokken zijn bij het Rubin Observatorium, studenten en andere geïnteresseerden uit heel Nederland zich op die dag voor een speciale watchparty om dit moment te vieren.

Wat het Vera C. Rubin Observatorium zo bijzonder maakt, is het vermogen om extreem zwakke objecten vast te leggen die verspreid liggen over een enorm gebied van de kosmos. Naar verwachting zullen we miljarden sterrenstelsels detecteren, vertelt theoretisch natuurkundige Elisa Chisari. “Het is een flinke sprong in de kwaliteit van de data,” zegt ze enthousiast. “Daarnaast maakt Rubin niet zomaar een kaart, maar een video, wat ongetwijfeld tot verrassende ontdekkingen zal leiden.”

Het observatorium is gevestigd op Cerro Pachón, een berg in Centraal-Chili, en maakt de komende tien jaar herhaaldelijk scans van het universum met de grootste digitale camera ter wereld. Het doel: een timelapse van een gigantisch gebied van het heelal in ultrahoge-resolutie. Het observatorium is vernoemd naar Vera C. Rubin, de Amerikaanse astronoom die het eerste overtuigende bewijs leverde voor het bestaan van donkere materie.

Watchparty’s over de hele wereld

Over de hele wereld worden watchparty’s georganiseerd om de eerste beelden van het Rubin Observatorium te vieren. Van Rio de Janeiro tot Kolkata komen wetenschappers, studenten en andere liefhebbers samen om de livestream te volgen en te luisteren naar experts die deze mijlpaal van context voorzien. Zo ook in Nederland: de inschrijving voor de watchparty in Sonnenborgh in Utrecht is nu geopend! Elisa Chisari en wetenschapshistoricus David Baneke geven een lezing en er zijn onderzoekers van de Universiteit Leiden aanwezig voor een Q&A-sessie. Het volledige programma van de Sonnenborgh Watchparty vind je hier

Koersbepalend

Chisari, spreker en initiatiefnemer van het evenement, is wetenschapper aan de Universiteit Utrecht en nauw betrokken bij het Rubin Observatorium. Toen ze vijf jaar geleden naar Nederland verhuisde, was ze al actief binnen het omvangrijke internationale samenwerkingsproject en vastbesloten om haar werk voort te zetten. “Deze telescoop bepaalt het komende decennium de koers van de kosmologie,” zegt ze. “Ik wil daar deel van uitmaken en ervoor zorgen dat ik toegang heb tot de gegevens.” Om die reden bracht Chisari collega’s samen van onder meer de Universiteit Leiden en de Rijksuniversiteit Groningen, om te onderzoeken hoe Nederlandse expertise op een betekenisvolle manier kan bijdragen aan de Rubin-missie.

Nederlandse bijdragen

Inmiddels is Chisari programmamanager voor de Nederlandse bijdrage aan het Rubin Observatorium. Haar eigen onderzoek speelt zich voornamelijk af binnen de LSST Dark Energy Science Collaboration, waar ze meewerkt aan de analyse van gegevens om het heelal te bestuderen aan de hand van stilstaande beelden van sterrenstelsels en sterren.

Ook op technisch vlak speelt Nederland een belangrijke rol. Onderzoekers van de Universiteit Leiden en de Radboud Universiteit ontwikkelden een cruciaal stukje hardware genaamd DREAM: een geavanceerd observatiesysteem dat realtime de bewolking in de gaten houdt. Dit systeem helpt de telescoop bij het bepalen van de optimale observatierichting

Het mysterie van donkere energie

De naamgever van het Rubin Observatorium zei ooit: “Don’t shoot for the stars, we already know what’s there. Shoot for the space in between because that’s where the real mystery lies.” In de geest van deze quote gebruikt Chisari gegevens van het Rubin Observatorium om de aard van donkere energie te onderzoeken: de mysterieuze kracht die de uitdijing van het heelal aandrijft. Ze richt zich daarbij op het analyseren van de vormen van sterrenstelsels. Die vormen bevatten aanwijzingen over hoe donkere energie sterrenstelsels uit elkaar duwt