In het weekend van 1 en 2 oktober was het zover, Het Weekend van de Wetenschap. Dit weekend wordt jaarlijks georganiseerd om iedereen, van jong tot oud, op een toegankelijke manier inzicht te geven in de wereld van wetenschap en technologie. Dit weekend lanceert ieder jaar ook een publieksonderzoek waaraan meegedaan kan worden. Dit jaar is het onderzoek bedacht in Utrecht door Madelijn Strick.
Tijdens het Weekend van de Wetenschap zijn er door het hele land activiteiten georganiseerd die met de wetenschap te maken hebben. Voor alle leeftijden en interesses was er iets te beleven. Zo kon de natuurliefhebber zich uitleven bij de Regenwormenwedstrijd van de Universiteit van Wageningen, werden er potten gedraaid op het keramiekwiel van het Allard Pierson Museum en viel er te ontsnappen uit een mobiele escaperoom in Groningen. Al deze activiteiten werden georganiseerd om bezoekers op een interactieve manier kennis te laten maken met de wetenschap. Interactief kennis maken met de wetenschap kan natuurlijk ook door mee te doen aan een wetenschappelijk onderzoek. Elk jaar wordt er namelijk tijdens dit weekend een publieksonderzoek gelanceerd in samenwerking met een Universiteit of Kennisinstelling. Iedereen kan mee doen aan dit onderzoek, jong en oud. Om zo een steentje bij te dragen aan de wetenschap. Dit jaar komt het publieksonderzoek van Madelijn Strick namens de Universiteit Utrecht.
Het onderzoek, genaamd Laat me niet lachen! dat Madelijn heeft opgezet voor de Week van de Wetenschap heeft alles te maken met humor. Dit is geen onbekend gebied voor de wetenschapper. In 2009 is zij al gepromoveerd op een proefschrift over humor in de reclame. Het doel van het onderzoek toentertijd was achterhalen of humor in reclames zorgde voor een betere overdracht van informatie en uiteindelijke stijging van verkoop van het desbetreffende product. De resultaten in dit onderzoek waren opvallend voor Madelijn. Ze kwam erachter dat humor goed werkt bij het trekken van de aandacht maar tegelijkertijd de aandacht afleidt van het aangeboden product. Men kijkt dus graag naar humoristische reclames maar heeft niet bijzonder veel aandacht voor het product. Toch werkt het verwerken van humor in een reclame wel goed. De consument associeert vanwege de humor de reclame wel met een goed gevoel daardoor stijgt de verkoop van een product.
Vanwege dit onderzoek kwam bij Madelijn de vraag op wat humor voor invloed heeft bij het overbrengen van informatie. Over het algemeen zie je namelijk dat humor veel effect heeft of indruk kan maken. Dat zie je als je kijkt naar comedians en presentatoren maar ook bij educatieve programma’s zoals bijvoorbeeld Het Klokhuis. Dit programma is educatief maar gebruikt humor om een boodschap over te brengen bij kinderen. Voor deze kinderen is het soms best veel informatie die wordt overgebracht, door hier wat humor bij toe te voegen is het gemakkelijker te verwerken en vooral veel leuker. Om precies te achterhalen in hoeverre humor de overdracht van informatie beïnvloedt is Madelijn gaan samenwerken met Het Klokhuis. Niet alleen door te testen welke informatie er is blijven hangen maar ook door te kijken wat voor gevoel de kijkers over houden na het zien van een Klokhuis-fragment.
Volgens Madelijn begint elk wetenschappelijk onderzoek met het formuleren van een onderzoeksvraag. “Je moet een paar ideeën hebben die je interessant vindt om verder uit te werken. Ik heb al eerder onderzoek gedaan naar humor en bleef dit interessant genoeg vinden om verder onderzoek naar te doen. De inspiratie voor dit onderzoek kwam dus eigenlijk uit eerdere onderzoeken van mezelf.” Aldus Madelijn. “Vervolgens ben ik gaan kijken hoe ik de onderzoeksvraag kan beantwoorden. In dit geval heb ik Het Klokhuis benaderd. Iedereen kent dit programma en heel veel kinderen kijken het. Wij merkten al snel dat ook veel volwassenen Het Klokhuis met plezier kijken, misschien wel in meerdere mate dan de kinderen. Het Klokhuis staat toch voor een bepaalde vorm van jeugdsentiment. Dit geldt ook voor mijzelf, ik ben groot fan van Het Klokhuis en wilde vroeger altijd presentatrice worden, dit is helaas niet gelukt maar nu kan ik toch nog met het Klokhuis samen werken.” Vervolgt Madelijn Strick over het ontstaan van het publieksonderzoek.
Voor het onderzoek heeft Madelijn samen met haar team veel fragmenten van het Klokhuis moeten bekijken. Van tevoren was er besloten dat er een brede mix aan verschillende onderwerpen te gebruiken voor het onderzoek. Zo kan er goed geanalyseerd worden wat het effect van humor is bij de benadering van verschillende onderwerpen. Volgens Madelijn waren sommige onderwerpen wat makkelijker behapbaar dan de andere. “Het Klokhuis als programma is ontzettend goed in het formuleren van humor. Het programma maakt humor uitstekend bruikbaar om informatie over te dragen en toch grappig te blijven. Voor veel verschillende onderwerpen en zowel voor kinderen als volwassenen en dit doen ze nooit op een negatieve of sarcastische manier. Dat is heel knap”, Aldus Strick.
Het is voor iedereen vanaf de leeftijd 8 het gehele jaar mogelijk om deel te nemen aan het publieksonderzoek: Laat me niet lachen! Van Madelijn Strick. Deelnemers kijken eerst een stukje van Het Klokhuis, daarna beantwoorden zij 5 minuten vragen. Doe mee en help de wetenschap een handje via: https://www.uu.nl/humoronderzoek
Hoe ben jij als wetenschapper op dit onderzoek gekomen?
In 2009 ben ik gepromoveerd op een proefschrift over humor in de reclame. Het doel van mijn onderzoek toentertijd was het onderzoeken of humor in reclames zorgde voor een betere overdracht van informatie en uiteindelijke verkoop van het desbetreffende product.
De resultaten in dit onderzoek waren wel bijzonder. We kwamen erachter dat humor heel erg goed de aandacht trekt maar tegelijkertijd de aandacht afleidt van het product. Men kijkt dus graag naar humoristische reclames maar heeft niet bijzonder veel aandacht voor het aangeprezen product. Toch werkt humor in een reclame verwerken wel goed. De consument associeert, vanwege de humor, de reclame wel met een goed gevoel en daardoor stijgt de verkoop van een product.
Vanwege dit onderzoek kwam bij mij de vraag op wat humor doet bij het overbrengen van een boodschap. Over het algemeen zie je dat humor veel effect heeft of indruk kan maken. Dat zie je als je kijkt naar comedians of presentatoren zoals Arjen Lubach maar ook heel erg bij een programma als Het Klokhuis. Dit programma is educatief maar gebruikt humor om een boodschap over te brengen bij kinderen. Voor deze kinderen is het soms best veel informatie die wordt overgebracht, door hier wat humor bij toe te voegen is het gemakkelijker te verwerken en vooral veel leuker.
Met mijn onderzoek wil ik precies achterhalen in hoeverre humor de overdacht van informatie beïnvloedt. Niet alleen door te testen welke informatie er is blijven hangen maar ook wat voor gevoel de kijkers over houden na het zien van een Klokhuis-fragment.
Waar bestaat goede en slechte humor volgens jou uit?
Er zijn verschillende soorten humor. Uit eerdere onderzoeken is gebleken dat die verschillende soorten van humor samenhangen met andere gevoelens in iemands leven. Bijvoorbeeld de mate waarin iemand geluk ervaart. Om een voorbeeld te noemen zijn er relativerende en verbindende humor, deze worden gezien als positieve vormen van humor. Andere onderzoeken wijzen uit dat mensen die deze soorten humor leuk vinden of gebruiken, vaak ook gelukkiger zijn. Bittere en sarcastische humor resoneert in veel gevallen met minder geluk.
Hier komt bij kijken dat relativerende en verbindende humor ook worden gezien als leukere eigenschappen. Men is bijvoorbeeld in een partner vaker opzoek naar deze vormen van humor. Veel vormen van humor zijn in lichtere mate als positief te bestempelen, zelfspot bijvoorbeeld. Zelfspot is leuk en verbindend maar als er te veel zelfspot wordt bedreven, bijvoorbeeld als iemand zichzelf naar beneden haalt, wordt dat gezien als een negatieve manier van humor waar iemand ongelukkig van wordt. Er zijn dus zeker wel slechte en goede vormen van humor.
Humor is van natuurlijk van alle tijden en vele vormen van humor veranderen niet en blijven altijd leuk of grappig. Wat wel verandert, zijn de onderwerpen waar over gegrapt wordt. Vroeger waren onderwerpen over de kerk of het koningshuis bijvoorbeeld uit den boze. Toen werden er wel weer meer etnische of seksistische grappen gemaakt. Dat is nu omgedraaid en dat is alleen maar goed denk ik. Om bewust om te gaan met grappen. Tuurlijk is het niet erg om bepaalde grappen te maken, bijvoorbeeld om met collega’s te grappen over de ongemakkelijke baas of zijn lelijke schoenen. Dat moet kunnen.
Hoe lang ben je bezig met het opzetten van een dergelijk onderzoek en hoe ziet zo’n proces eruit?
Elk wetenschappelijk onderzoek begint bij een onderzoeksvraag. Je moet een paar ideeën hebben die je interessant vindt om verder uit te werken. Ik heb al eerder onderzoek gedaan naar humor en bleef dit interessant genoeg vinden om verder onderzoek naar te doen. De inspiratie voor dit onderzoek kwam dus eigenlijk uit eerdere onderzoeken van mezelf.
Je gaat vervolgens onderzoeken hoe je een onderzoeksvraag kan beantwoorden. In dit geval heb ik Het Klokhuis benadert. Iedereen kent dit programma en heel veel kinderen kijken het. Wij merkten al snel dat ook veel volwassenen Het Klokhuis met plezier kijken, misschien wel in meerdere mate dan de kinderen. Het Klokhuis staat toch voor een bepaalde vorm van jeugdsentiment. Dit geldt ook voor mijzelf, ik ben groot fan van Het Klokhuis en wilde vroeger altijd presentatrice worden, dit is helaas niet gelukt maar nu kan ik toch nog met het Klokhuis samen werken.
Voor het onderzoek hebben wij veel fragmenten van Het Klokhuis moeten bekijken. Dit was erg leuk om te doen. Van te voren hadden wij besloten een mix aan verschillende onderwerpen te gebruiken voor ons onderwerp. Het ene onderwerp was wat makkelijker behapbaar dan het andere. Dit was eigenlijk ook precies de bedoeling zodat we veel verschillende resultaten konden vergelijken.
Het Klokhuis als programma is ontzettend goed in het formuleren van humor. Het programma maakt humor uitstekend bruikbaar om informatie over te dragen en toch grappig te blijven. Zowel voor kinderen als volwassenen en dit doen ze nooit op een negatieve of sarcastische manier. Dat is heel knap.
Het is mogelijk om een jaar lang mee te doen met het onderzoek. Hoe wordt jouw onderzoek uiteindelijk gepresenteerd?
Over een jaar is er een nieuwe editie van het weekend van de wetenschap en dan komt de organisatie bij mij terug en mag ik de resultaten en mijn bevindingen presenteren. Dit gebeurt sowieso op de website.(Jan Roz)
