Wereldwijd steunen duizenden steden, lokale overheden én ook nationale overheden het initiatief om burgemeesters en hun steden meer positie, middelen en instrumentarium te geven bij het opstellen en uitvoeren van klimaatbeleid. Daarbij is structurele samenwerking tussen nationale overheden en steden noodzakelijk om de gestelde klimaatdoelen te behalen. Dat is de opbrengst van een primeur op de jaarlijkse klimaatconferentie (COP27) in Sharm el Sheikh: een formeel overleg tussen ministers én burgemeesters. De bijeenkomst werd mede geïnitieerd door burgemeester van Utrecht Sharon Dijksma als speciaal klimaatgezant vanuit het stedennetwerk voor de Verenigde Naties (VN). Ook de Nederlandse minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten was hierbij aanwezig.
Dijksma: “Deze klimaatconferentie stond voor mij in het teken van het knokken voor steden. De meeste mensen wonen nu en straks in steden. Daar vindt de uitstoot plaats, maar ook de oplossing om onze klimaatdoelen te behalen. Ondanks het toch wel teleurstellende resultaat van de onderhandelingen, hebben we in Egypte gelukkig wel een stap gezet om ervoor te zorgen dat burgemeesters die dagelijks te maken hebben met de gevolgen van klimaatverandering beter in positie komen. Het is 26 COPS vooral over de handelswijze van nationale overheden gegaan. Daar is nu verandering in gekomen.”
Het klimaatbeleid wordt nu vooral bepaald door nationale overheden, terwijl het grootste deel van de uitstoot (70 procent) als ook de oplossing voor het tegengaan van klimaatverandering bij steden vandaan moet komen. Daarom is Dijksma als speciaal klimaatgezant sinds dit voorjaar via het stedennetwerk voor de VN bezig om de positie van steden in klimaatbeleid sterker te maken. Dit heeft geresulteerd in directe en indirecte brede mondiale steun van duizenden steden en ook nationale overheden om lokale overheden een sterkere positie te geven in gesprekken over klimaatbeleid. Via het zogenoemde SURGE (Sustainable Urban Resilience for the Next Generation) initiatief moet dit gestalte krijgen; door met name via de gebouwde omgeving, energie, afval, mobiliteit en water een zichtbare bijdrage te leveren aan de gestelde klimaatdoelen. Naast de bijeenkomst en het initiatief sprak Dijksma in klein gezelschap met secretaris-generaal van de Verenigde Naties Antonio Guterres over het belang van een groeiende rol voor steden in klimaatbeleid.
Nooit eerder was er op de Klimaatconferenties middels een bijeenkomst van zowel burgemeesters als ook ministers en vertegenwoordigers van nationale overheden aandacht voor de positie van steden als uitvoerders van klimaatbeleid. Dit zal een vervolg krijgen op de volgende jaarlijkse Klimaatconferentie (COP28) in Dubai. Hierbij zal ook directe toegang tot financieringsstromen voor klimaataanpak prominente aandacht krijgen.
Een sterkere stem en direct aanspraak op financiering voor steden en lokale overheden zorgen ervoor dat bijvoorbeeld het verduurzamen van huizen, het verhogen van het aandeel duurzame energie en het meenemen van inwoners in de energietransitie minder afhankelijk is van nationale overheden. Steden of regio’s zijn vaak progressiever en vooruitstrevender dan nationale overheden als het gaat om het uitvoeren van klimaatbeleid. Bijvoorbeeld als het gaat om het nemen van mitigerende maatregelen. Daarbij staan burgemeesters en vertegenwoordigers van lokale overheden dichter in contact met hun inwoners en bedrijven. Hiermee hebben ze een belangrijke rol in het creeren van draagvlak voor de klimaattransitie.
Dijksma benadrukt dat met de ministeriële conferentie en de lancering van het SURGE initiatief belangrijke stappen zijn gezet, maar dat er nog meer moet gebeuren om steden formeel in te bedden in de mondiale klimaataanpak. “Een verplichting om steden te betrekken bij de vijfjaarlijkse voortgangsplannen die nationale overheden rond klimaat moeten indienen zou een bepalende volgende stap zijn.” De uitkomsten van de conferentie bieden volgens Dijksma genoeg aanknopingspunten voor steden en vertegenwoordigers om hiermee aan de slag te gaan.
