'Good Mom/Bad Mom - De moedermythe ontrafeld' in het Centraal Museum

Op 29 maart opent de tentoonstelling Good Mom/Bad Mom - De moedermythe ontrafeld in het Centraal Museum. In de grootschalige groepstentoonstelling komen de vele vormen van het moederschap aan bod: van eeuwenoude mythes over 'goede moeders' tot hedendaagse, vaak persoonlijke reflecties van nieuwe generaties kunstenaars. Met oude, moderne en hedendaagse kunst geeft Good Mom/Bad Mom een uiteenlopend en realistisch beeld van het moederschap, zorgdragen en zelfbeschikking. 

Het Centraal Museum is het eerste museum in Nederland dat op deze schaal aandacht besteedt aan het thema moederschap. Good Mom/Bad Mom bevat werk van gerenommeerde kunstenaars als Artemisia Gentileschi, Louise Bourgeois & Tracey Emin, Luchita Hurtado, Camille Henrot, Miriam Cahn en Lotti van der Gaag. Britt Dorenbosch, Emmeline de Mooij, Hend Samir, Buhlebezwe Siwani en Emma Talbot maakten speciaal voor de tentoonstelling nieuwe werken.

Laurie Cluitmans, conservator hedendaagse kunst Centraal Museum en co-curator Good Mom/Bad Mom: "Het moederschap geldt als een van de meest universele menselijke ervaringen. Toch wordt het zelden in volle complexiteit en diversiteit verbeeld. Good Mom/Bad Mom daagt gevestigde normen over 'goede moeders' uit door bewust voor stemmen te kiezen die je het minst hoort in de kunstgeschiedenis: de vrouwelijke en queer kunstenaars. We laten op deze manier verhalen horen die lang niet mochten bestaan - zowel binnen de kunst als daarbuiten."

De mythe van Maria  

De verbeelding van moeder met kind is een van de bekendste kunsthistorische motieven: de collectie van het Centraal Museum bevat tientallen portretten van de heilige Maria en haar baby Jezus. Deze doeken zijn meestal geschilderd door mannen en tonen een geromantiseerd tafereel: een passieve vrouw met een rustig kind. Het schilderij Moeder en kind (1616-1618) van Artemisia Gentileschi, de meest gevierde vrouwelijke schilder uit de zeventiende eeuw, is veel realistischer geschilderd: de moeder probeert haar kind aan de borst te leggen met haar ogen halfgesloten, alsof Gentileschi de vermoeidheid van het prille moederschap wilde vastleggen. Met een hedendaagse blik bekeken, lijkt ze te zeggen dat borstvoeding geven niet vanzelfsprekend is.

Kritische blik

Dat het archetype van de goede, zelfopofferende moeder tot het heden doorwerkt, toont de installatie Mother (2005) van Candice Breitz. De kunstenaar knipte de clichématige beelden van 'hysterische' moeders uit Hollywoodfilms. Met deze karikaturen legt ze diepgewortelde oordelen en verwachtingen over de rollen binnen het moederschap bloot. Tala Madani geeft een realistischer beeld van het hedendaagse moederschap in de serie Shit Mom (2019 - 2021), waarin een moederfiguur besmeurd is met bruine 'shit'. Beide kunstenaars stellen met hun werk vraagtekens bij de manier waarop moeders worden neergezet en veroordeeld in de samenleving.

Lichamelijke ervaring

De kunstgeschiedenis kent weinig afbeeldingen van zwangerschap en geboorte. Lange tijd werden deze thema’s te expliciet bevonden vanwege de verwijzing naar de seksueel actieve vrouw. Om die reden bleef de lichamelijke ervaring van het moederschap lang omhuld door schaamte. Good Mom/Bad Mom wijdt een deel van de tentoonstelling aan matrescence – de fysieke en mentale overgang naar het moederschap. Luchita Hurtado toont in Birth (2019) de ervaring van een bevalling vanuit het perspectief van de barende vrouw. Het schilderij combineert abstractie met een intieme, bijna fysieke directheid.

De kunstenaar-moeder

Veel vrouwelijke kunstenaars stopten noodgedwongen met hun vak toen ze kinderen kregen, of offerden een kinderwens op voor hun kunstenaarsroeping. Ook de mythe van het kunstenaarsgenie draagt bij aan de opvatting dat het kunstenaarschap niet samengaat met de zorg voor kinderen. Good Mom/Bad Mom bewijst het tegendeel, hoewel het een hardnekkige misvatting blijft. Zo verkent Camille Henrot het thema van de 'ravenmoeder' - een moeder die zogenaamd haar gezin verwaarloost - in de installatie 3, 2, 1 (2021). De monumentale mens-vogelfiguur staat hier juist voor kracht, zoals de raaf oorspronkelijk ook bekend staat als krachtig.

Heske ten Cate, directeur Nest en co-curater Good Mom/Bad Mom: "Het moederschap kent talloze varianten: de moeder als heilige, de wensmoeder, de alleenstaande ouder of de spijtmoeder. Door al deze verschillende perspectieven te tonen, creëert Good Mom/Bad Mom ruimte voor een meer geëmancipeerde vorm van ouderschap. Ook kijken we naar het idee van 'mothering', wat inhoudt dat zorg en liefde niet per se verbonden zijn aan het biologische kind, maar veel verder reiken."

Emancipatie en keuzevrijheid

De emancipatie van vrouwen is cruciaal geweest om een open gesprek over moederschap te kunnen voeren. In Good Mom/Bad Mom komen kwesties als zelfbeschikking en reproductieve rechten aan bod, met werk van kunstenaars als Guerrilla Girls, die strijden voor vrouwenrechten, en Lotti van der Gaag, die in Bosgod (1966) de traumatische ervaring van haar eigen abortus verbeeld. Het schilderij van deze Cobra-kunstenaar is voor het eerst te zien in de context van zelfbeschikking.

Annex: Emma Talbot

Emma Talbot maakte speciaal voor Good Mom/Bad Mom de monumentale installatie Mother Earth (2025), die uit handbeschilderde zijdedoeken en animaties bestaat. Dit nieuwe werk is te zien in de laatste zaal van de tentoonstelling en stelt de bezoeker een vraag: hoe zorgen we voor onze eigen moeders? Talbot verwijst niet alleen naar letterlijke ouders, maar ook naar moeder natuur. 

Thematische kabinetten

Met speciaal gemaakte 'tijdscapsules' hoopt Good Mom/Bad Mom het maatschappelijke debat over moederschap te verbreden. In thematische kabinetten krijgen onderwerpen als emancipatiestrijd en zelfbeschikking een historische lezing. Zo richtte gastcurator Trudy Dehue een kabinet in over de ontwikkeling van kennis over zwangerschappen en biedt een tweede tijdscapsule een blik op de geschiedenis van vrouwenemancipatie. Bij de installatie van Yoko Ono kunnen bezoekers zelf een ode schrijven aan een persoon die zij als moeder zien.

Publicatie

Bij de tentoonstelling verschijnt de uitgebreide publicatie Mothering Myths: An ABC on Art, Birth and Care, een samenwerking tussen het Centraal Museum en Nest. Het ABC is samengesteld door Laurie Cluitmans en Heske ten Cate, vormgegeven door Bart de Baets en uitgegeven door Valiz. De publicatie bevat bijdragen van Rosemarie Buikema, Laurie Cluitmans & Heske ten Cate, Trudy Dehue, Babs Gons, Alexis Pauline Gumbs, Camille Henrot, bell hooks, Bart Rutten, Lisa Smit, Lily van der Stokker en Taka Taka. Het boek vormt een vervolg op het prijswinnende On the Necessity of Gardening dat eerder verscheen bij de tentoonstelling De Botanische Revolutie en dat de Goldene Letter, de belangrijkste prijs voor boekdesign ter wereld, won. Mothering Myths is onder andere te koop in de museumwinkel van het Centraal Museum. 

Activiteitenprogramma

Tijdens de tentoonstelling kunnen bezoekers creatieve workshops volgen met de Utrechtse kunstenaar Britt Dorenbosch, zowel in het museum als in buurthuizen in de stad. Ook zijn er verschillende lezingen, onder anderen van kunsthistoricus Willemijn Stokvis. In navolging van Moeder- en Vaderdag, organiseert het museum in april een 'jij-dag', waarbij er aandacht is voor iedereen die voor een ander zorgt.

Kunstenaars

Tyna Adebowale (1982), Abraham Bloemaert (1564 of 1566-1651), Louise Bourgeois (1911-2010) & Tracey Emin (1963), Hendrick Bloemaert (1601-1672), Candice Breitz (1972), Miriam Cahn (1949), Sara Sejin Chang (Sara van der Heide) (1977), Edward Clydesdale Thomson (1982), Jesse Darling (1981), Rineke Dijkstra (1959), Theo van Doesburg (1883-1931), Britt Dorenbosch (1986), Marlene Dumas (1953), Shardenia Felicia (1992), Lotti van der Gaag (1923-1999), Artemisia Gentileschi (1593-1656), Guerrilla Girls (1985), Lise Haller Baggesen (1969), Camille Henrot (1978), Loie Hollowell (1983), Luchita Hurtado (1920-2020), patricia kaersenhout (1966), Käthe Kollwitz (1867-1945), Kinke Kooi (1961), Barbara Kruger (1945), Jan Adam Kruseman (1804-1862), Meester van Liesborn (15de eeuw), Tala Madani (1981), Marie-Claire Messouma Manlanbien (1988), Annette Messager (1943), Emmeline de Mooij (1978), Katja Novitskova (1984), Jonas Ohlsson (1967) & Magnus Monfeldt (1973), Wangechi Mutu (1972), Yoko Ono (1933), Dennis Oppenheim (1938-2011), Natalia Ossef (1983), Femmy Otten (1981), Frida Orupabo (1986), Otto van Rees (1884-1957), Paula Rego (1935-2022), Pipilotti Rist (1962), Tanja Ritterbex (1985), Sijben Rosa (1988), Hend Samir (1986), Jan van Scorel (1495-1562), Monica Sjöö (1938-2005), Buhlebezwe Siwani (1987), Eva Spierenburg (1987), Lily van der Stokker (1954), Emma Talbot (1969), Charley Toorop (1891-1955), Aline Thomassen (1964), Helen Verhoeven (1974), Willem Hendrik van der Wall (1716–1790), Caroline Walker (1982), Billie Zangewa (1973), Portia Zvavahera (1985), Rhonda Zwillinger (1950-2019).