Zijne Majesteit de Koning opent donderdagmiddag 11 mei in Museum Catharijneconvent de tentoonstelling Ode aan Antwerpen. Het geheim van de Hollandse meesters (14 mei t/m 17 september 2023). De tentoonstelling toont met ruim tachtig werken uit de zestiende en zeventiende eeuw de grote invloed van Vlaamse schilders op de Hollandse schilderkunst. Zonder de religieuze en economische vluchtelingen uit Antwerpen was de bloei van de Hollandse schilderkunst in de zeventiende eeuw er namelijk niet geweest.
Grote meesters als Maerten de Vos, Frans Floris, Frans Hals, Peter Paul Rubens, Antoon van Dyck en Rembrandt van Rijn nemen de bezoeker mee in dit turbulente verhaal. Nooit eerder is er zo’n omvangrijke en veelomvattende tentoonstelling over dit onderwerp georganiseerd.
Tijdens het openingsprogramma in de Sint-Catharinakathedraal wordt dieper ingegaan op de Vlaamse meesters, hun werk en hun invloed op de Noordelijke Nederlanden. Koning Willem-Alexander opent vervolgens samen met museumdirecteur Marieke van Schijndel de tentoonstelling. Daarna krijgt de Koning een rondleiding door de expositie. Naast een toelichting op de hoogtepunten uit de collectie vertellen de conservator en andere museummedewerkers over hun bijdrage aan de totstandkoming van ‘Ode aan Antwerpen’. Afsluitend spreekt Koning Willem-Alexander met Vlaamse genodigden en betrokkenen.
Over de tentoonstelling
Ode aan Antwerpen toont de immense invloed van de gevluchte Antwerpenaren op de kunst en de kunstmarkt in de Republiek. De tentoonstelling brengt niet alleen de roerige geschiedenis van een van de meest gewaardeerde kunststromingen ter wereld in beeld, maar geeft ook een interessante inkijk in de blijvende artistieke wisselwerking tussen de Zuidelijke en Noordelijke Nederlanden. Dit aan de hand van veel grote en kleurrijke doeken en panelen waarvan een aanzienlijk deel voor het eerst in Nederland te zien is.
In de zestiende eeuw was Antwerpen de belangrijkste handelsmetropool van West-Europa. Mede daardoor ontwikkelde de stad zich tot het centrum van de kunst en kunsthandel. De schoonheid en kwaliteit van de Antwerpse kunst was ongeëvenaard en de artistieke invloed reikte tot ver buiten de landsgrenzen. Er ontstonden nieuwe genres en voor het eerst kwam een vrije kunstmarkt tot ontwikkeling. Religieuze en politieke onrust in de tweede helft van de zestiende eeuw veroorzaakten een kantelmoment.
In 1585 gaf Antwerpen zich na een maandenlange belegering over aan de Spanjaarden. Met deze Val van Antwerpen kwam het tot een definitieve scheiding tussen de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden. Het Zuiden bleef katholiek en in Spaanse handen, het Noorden werd overwegend protestants. Doordat het Noorden de belangrijkste handelsroute, de rivier de Schelde, blokkeerde verloor Antwerpen al snel zijn economische toppositie. Deze ontwikkelingen veroorzaakten een massale uittocht van vooral protestantse kunstenaars en kooplieden naar de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Amsterdam werd het nieuwe Antwerpen. De kunst en economie kwamen er in de zeventiende eeuw tot volle bloei.
Topstukken uit nationale en internationale collecties
Bijna de helft van de getoonde kunst is afkomstig uit de collectie van The Phoebus Foundation in Antwerpen. Zonder deze bruikleengever was het niet mogelijk geweest om deze tentoonstelling te maken. Het andere deel komt uit de collectie van Museum Catharijneconvent en van bruikleengevers als het Mauritshuis, het Rijksmuseum, Museum Boijmans Van Beuningen en het Snijders&Rockoxhuis. Bij de tentoonstelling verschijnt ook de rijk geïllustreerde publicatie Van Antwerpen naar Amsterdam. Schilderkunst uit de zestiende en zeventiende eeuw, uitgegeven door Hannibal Books en onder redactie van conservator dr. Micha Leeflang.
