Van 13 tot en met 25 juli 2023 is het Utrechtsch Studenten Concert terug met een spectaculaire productie: Doctor Atomic. Ter gelegenheid van haar 200-jarig bestaan brengt het USConcert samen met een vooraanstaand artistiek team en acht topsolisten, de USCantorij, tientallen vrijwilligers en vele partners de spannende opera van John Adams tot leven. Het verhaal over de eerste atoombom en de opwinding, twijfel en angst daaromheen toont de creatiedrang van de mens en de schaduwzijde daarvan op indringende wijze.
De opera is het middelpunt van een theaterervaring die de bezoeker onderdompelt in het Manhattan Project van 1945. In de Werkspoorkathedraal in Utrecht bouwt het USConcert een operatheater, omgeven door een festivalterrein. Tijdens 7 avonden worden 7000 mensen in een meeslepende theaterervaring onderdeel van het project dat de eerste atoombom ontwikkelt: ze voelen de tijdsgeest van 1945, de morele kwesties maar ook de opwinding. Een gevoel dat zich makkelijk laat vertalen naar het heden. Zo bouwt het USConcert de thematiek van de opera uit tot een onvergetelijke totaalervaring voor bezoekers.
Lustrumtraditie
Het USConcert viert haar lustra traditiegetrouw met een operaproductie. De twee voorgaande operaproducties van het orkest, Rheingold op de Rijn (2013) en Thijl (2018) ontvingen (inter)nationaal veel lof. Voor Rheingold op de Rijn werd een rijnaak omgebouwd tot varend theater. Het theater van Thijl werd gebouwd uit zeecontainers en de orkestpartijen werden door het orkest gedigitaliseerd vanuit de handgeschreven partituur, zodat de muziek weer gespeeld kon worden. Het USConcert werd met de nominatie van Thijl het eerste amateurgezelschap ooit dat werd genomineerd voor een International Opera Award. Het USConcert kiest voor haar 200e verjaardag een uiterst actueel werk: Doctor Atomic, een opera over de creatie van de atoombom en de menselijke worstelingen die daarmee gepaard zijn gegaan. Gelijktijdig kunnen we de opera zien als een mythische vertelling over de menselijke creativiteit en haar schaduwzijde.
Creatie & destructie
De theoretische fysicus J. Robert Oppenheimer krijgt van de Amerikaanse regering de verantwoordelijkheid over het Manhattan Project. Met een team van jonge wetenschappers brengt hij – in het verafgelegen Los Alamos – de eerste atoombom tot ontwikkeling. Librettist Peter Sellars en componist John Adams kiezen dit explosieve moment uit de moderne geschiedenis tot onderwerp van hun opera. Ze beschrijven de laatste uren voorafgaand aan de eerste proefneming, met de focus vooral op Oppenheimer zelf.
Het verlangen om te scheppen is universeel. Al gaat het gepaard met stress en onzekerheid, verweer ertegen is zinloos. Het creatieve proces is eigenzinnig. Je controle erover is beperkt. Op een gegeven moment groeit je geesteskind uit tot een zelfstandig wezen dat zijn eigen weg gaat. Creativiteit en destructie voegen zich dan samen tot twee kanten van dezelfde medaille. Deze processen lijken onlosmakelijk met het mens-zijn verbonden. De eerste atoomproef, een belangrijke moment in de geschiedenis, wordt in deze productie als voorbeeld genomen voor de keerzijden van de menselijke creatiedrang. De thematiek van creatie en destructie gaat verder dan de worstelingen rondom de ontwikkeling van de atoombom en vraagt om méér dan een opera-uitvoering alleen.
Festivalprogrammering als belevingstheater
Naast de operavoorstellingen gaat Doctor Atomic verder in op de vraagstukken die opkomen bij de menselijke creatiedrang en die voor iedereen herkenbaar zijn. Rondom de voorstellingen wordt een festival met belevingstheater geprogrammeerd. Hier is de bezoeker vanaf het eerste moment ondergedompeld in het onderzoekskamp Los Alamos in 1945. Bezoekers wanen zich in het leven van de betrokkenen aldaar en maken kennis met de achtergrond van het Manhattan Project.
Studententoneelvereniging STUK verzorgt en regisseert de figuratie van de bewoners en werknemers van Los Alamos. De bezoekers lopen niet op een festival met een blokkenschema en podia, ze zijn in Los Alamos. Op straat worden handtekeningen geworven voor de petitie aan president Truman om het project te staken en wordt gewed op hoeveel ton TNT de testexplosie zal zijn: handelingen die ook in het libretto van de opera aan bod komen. Een inhoudelijk programma met onder andere lezingen en (interactieve) experimenten vormt de kern van de festivalprogrammering, maar er is ook live-muziek, dans en beeldende kunst. Het onderdompelen van de bezoeker in het Manhattan Project dwingt tot reflectie op de thematiek: het is geen verhaal waar je vanaf een afstand naar kijkt en waar je los van staat, je bent er een onderdeel van. Op deze manier zal blijken dat creatie en destructie voor iedereen herkenbare voorbeelden in diens eigen leven kent.
Prikkelende samenwerking tussen professionals en studenten
Het productieteam van Doctor Atomic bestaat uit studenten die hun studie een jaar stilzetten om zich onbetaald, fulltime te richten op deze productie. Bij de productie van Doctor Atomic is een zeer ervaren artistiek team betrokken. De regisseur van de opera is Wim Trompert. Trompert was eveneens de regisseur van Rheingold op de Rijn en Thijl, de twee voorgaande producties van Stichting LustrumOpera die door een breed publiek zeer goed zijn ontvangen. Ook dirigent Bas Pollard, die inmiddels 26 jaar vol passie en enthousiasme het USConcert dirigeert, is een bekende van eerdere producties.
Perspresentatie Doctor Atomic met helmaal links Peter Sellars
