Fluister & schreeuw. Stemmen van Oekraïense fotografes in FOTODOK

Op 24 februari 15 uur opent bij FOTODOK de nieuwe tentoonstelling Whispers and Shouts. Voices of Ukrainian Women Photographers. Alle fotografen zijn bij de opening aanwezig.

In de tentoonstelling zijn verhalen over oorlog en ontheemding te zien van fotografen van Oekraïense oorsprong. Hun projecten gaan over de complexiteit van emoties, pijn, verlies, verbindingen tussen mensen, en het trauma van gescheiden zijn van thuis. De meeste van deze verhalen weerspiegelen de persoonlijke ervaringen van de fotografes: het verliezen van goede vrienden en familie, de hereniging van familieleden onder nieuwe omstandigheden, het onderzoek naar de eigen wortels of de realiteit van moederschap in oorlogstijd.

Voor haar monumentale serie Radiations of War (2022) onderzoekt Yana Kononova gebieden die worden geterroriseerd door Russische rakketenaanvallen en troepen, of waar andere vijandigheden hebben plaatsgevonden. Het werk reflecteert het intieme proces van het onder ogen zien en verwerken van pijn, en presenteert tegelijkertijd een nauwgezette documentatie van Russische oorlogsmisdaden en de nasleep daarvan. Radiations of War toont zonder pardon de vernietigende energie van de oorlog, en biedt belangrijke context voor de gehele expositie.

Darina Lyudina

’s Sumuyu Soms [Ik mis soms, vert.] (2022) neemt de kijker mee naar het huishouden van haar ouders in de Nederlandse gemeente Weert, waar Darina als zevenjarige met haar moeder naartoe verhuisde. In maart 2022 kwam ook een tante van de fotograaf met haar kinderen naar Nederland, nadat zij de oorlog waren ontvlucht. Het werk overdenkt de manier waarop zij zich aanpassen aan de nieuwe situatie en hoe er samen een familie wordt gesmeed.

In Debaltsevo, Where Are You? (2013-2023) onderzoekt Karine Zenja Versluis – Oekraïense, derde generatie – het verhaal van haar grootmoeder, die werd geboren in Debaltseve, in de buurt van Donetsk. Ondanks verschillende obstakels tijdens haar reis naar haar afkomst, bracht de fotograaf tijd door met drie vrouwen uit Debaltseve wier families gedurende de oorlog ontheemd raakten.

De in Nederland gevestigde Katia Motyleva

presenteert haar project Loss (2002-2022), een ode aan haar zus die ze twee keer verloor. De eerste keer aan kanker, de tweede keer toen het haar graf door bombardementen werd verwoest. Met de materialen die Motyleva in een periode van twintig jaar maakte en verzamelde, comprimeert het project de geschiedenis van de oorlog in Oekraïne, en laat zien hoe de impact van ontheemding zich jaren geleden al manifesteerde. Olena Morozova’s What is the Nature of Violence? (2022) brengt reacties op het conflict op sociale media in kaart, en drukt haar emoties te midden van de duisternis uit door middel van klei en fotografie.

Katja Lesiv sluit met I am. Rada / Я Рада de expositie af met een glimp van hoop. Rada is de naam van haar dochter en betekent ‘gelukkig’ in het Oekraïens. De beelden documenteren gevoelens van aanwezigheid en opluchting, en brengen tegelijkertijd de realiteit van moederschap in oorlogstijd over, zoals geobserveerd tijdens het verblijf in een vreemd land.

Een parallelle groepspresentatie, How Does it Feel?, van Mykolaivs MYPH School of Photography, met bijdragen van studenten en betrokkenen uit het netwerk van de school, verleent de expositie extra verdieping door middel van een collectief statement van dertien fotografen. De meeste werken werden gemaakt in 2022 en reflecteren de geleefde ervaringen van de fotografen tijdens de invasie. Deze satellietinstallatie wordt gehost door Astare, een ruimte voor professionals uit de geestelijke gezondheidszorg en een loyale partner van FOTODOK. De tentoonstelling kan worden bezocht aan de overkant van de straat op de Lange Nieuwstraat 10, tegenover onze eigen locatie; alle bezoekers zijn op beide plekken welkom. De bijdragende makers zijn: Alina Lysak, Anastasiia Antonenko, Anna Biletska, Eva Fomitskih, Li Biletska, Mary Jane (Oleksandra Mykhailova), Oleksandra Viazinko, Olena Kosovych, Olena Lemberska, Olena Morozova, Olia Koval, Xenia Petrovska en Yevheniia Kriuk.

De tentoonstelling is tot stand gekomen dankzij ondersteuning van de stad Utrecht, het Mondriaan Fonds, het vfonds en een private financier die onbekend wil blijven.

Opening: vrijdag 24 februari vanaf 15:00 uur tot 19:00 uur.

Vanaf 15:00 uur zijn de fotografen aanwezig om over hun werk te praten bij Astare - Lange Nieuwstraat 10, 3512 PH Utrecht, aan de overkant van FOTODOK. Voor deze artist talks graag RSVP. De expositie is geopend van 25 februari tot en met 14 mei 2023, elke vrijdag tot en met zondag van 12:00 tot 18:00 uur.

Curator: Daria Tuminas

Ontwerp: Studio Sara Cristina Moser

Productie: Olga Victorie en team van FOTODOK

Vertalingen en tekstredactie: Olena Rosstalna, Felix van de Vorst, George H. King