Het Spoorwegmuseum beheert een collectie objecten uit de periode rond de Tweede Wereldoorlog. Dankzij een bijdrage van het Mondriaan Fonds in het kader van ’75 jaar Vrijheid’ kon het museum deze collectie registreren, digitaliseren en nu ook online op de website publiceren. Het betreft circa 10.000 foto’s en objecten uit de periode Mobilisatie, Tweede Wereldoorlog, Bevrijding en Wederopbouw (1939-1960). Daarmee is deze collectie nu zichtbaar en doorzoekbaar geworden voor alle belangstellenden.
Tegelijkertijd publiceert conservator Evelien Pieterse op de website een aantal blogs over de spoorwegen in oorlogstijd. “Deze blogs vormen een aanvulling op de permanente presentaties en digitale dossiers die het Spoorwegmuseum al over de Tweede Wereldoorlog heeft gemaakt,” aldus Evelien Pieterse. “Ze gaan bijvoorbeeld over hoe de NS tijdens de oorlog functioneerde, over vrouwen in het verzet, over de bevrijdingsoptochten en de razendsnelle elektrificatie na de oorlog.”
Directeur Nicole Kuppens is verheugd met het ontsluiten van de collectie Tweede Wereldoorlog: “Het Spoorwegmuseum heeft een collectie waarvan we maar een bescheiden deel kunnen tonen in de vaste museumopstelling. De deelcollectie Tweede Wereldoorlog maken wij nu online doorzoekbaar voor iedereen. Het is mooi dat we dit nu met steun van het Mondriaan Fonds voor elkaar hebben gekregen en dat iedereen nu kennis kan nemen van de Tweede Wereldoorlog collectie van het museum.”
Het Spoorwegmuseum vertelt het verhaal van de spoorwegen in de Tweede Wereldoorlog in de permanente exposities ‘Beladen Treinen’ en ‘Kinderen van Versteeg’. Gaat ‘Beladen Treinen’ specifiek over de rol van de spoorwegen bij de deportaties van Joden, Roma en Sinti, het in 2019 geopende ‘Kinderen van Versteeg’ vertelt het verhaal van NS in de Tweede Wereldoorlog met speciale aandacht voor de spoorwegstaking. Hiervoor werd een deel van de WOII-collectie onderzocht, beschreven en reeds online gepubliceerd in een gelijknamig digitaal dossier. Met behulp van een financiële bijdrage van het Mondriaan Fonds kon het Spoorwegmuseum de afgelopen twee jaar deze collectie registreren, digitaliseren en nu ook online op de website publiceren. De collectie is tevens te vinden op www.oorlogsbronnen.nl. Ook wordt het – slechts gedeeltelijk bewaard gebleven – NS-archief uit de oorlogsperiode gedigitaliseerd en online ontsloten door Het Utrechts Archief.
De deelcollectie van het Spoorwegmuseum die nu online staat, geeft inzicht in de wijze waarop NS tijdens de oorlog functioneerde. De vele foto’s van de bevrijding en wederopbouw geven bovendien een goed beeld van de rol van NS bij het herstel van het goederen- en reizigersvervoer na de oorlog. De collectie bevat slechts enkele objecten die expliciet verwijzen naar de deportaties van Joden, Roma, Sinti, tewerkgestelden, politieke tegenstanders en krijgsgevangenen die NS voor de Duitsers uitvoerde. Dat heeft onder meer te maken met het feit dat het voor NS-personeel streng verboden was om tijdens de bezetting foto’s te maken van militair gevoelige zaken. In de deelcollectie zijn dan ook helemaal geen foto’s met betrekking tot de omstreden transporten gevonden.
