Dit onderwijsblok doet een groep Utrechtse studenten onderzoek naar een wel heel bijzonder document. Een handschrift afkomstig uit de Utrechtse Mariakerk is na meer dan 176 jaar omzwerven terug in Utrecht. De Universiteitsbibliotheek Utrecht kon het unieke werk eerder dit jaar aanschaffen.
De universiteitsbibliotheek doet in de regel niet meer aan acquisitie van oude documenten, laat staan van een kostbaar middeleeuws manuscript. Maar voor deze handgeschreven bijbel afkomstig uit de Utrechtse Mariakerk is een uitzondering gemaakt. De overgrote meerderheid van de collecties van de Utrechtse kapittelkerken, waaronder de Mariakerk, wordt sinds 1844 beheerd door de Universiteitsbibliotheek Utrecht. De mogelijkheid deze ‘Mariakerkbijbel‘ bij deze collectie te kunnen voegen was een unieke kans.
Dat dit handschrift na zoveel jaren herenigd wordt met de rest van de Mariakerk-collectie was geen doel op zich. De primaire reden om de bijbel aan te schaffen, is omdat deze een waardevolle bron vormt voor het Utrechtse onderzoek en onderwijs. Vanuit verschillende disciplines wordt er onderzoek verricht om meer te weten te komen over dit tot nu toe vrij onbekende werk. Zes masterstudenten hebben de primeur. Onder leiding van Prof. dr. Marco Mostert (hoogleraar Middeleeuwse Geschiedenis) en Dr. Bart Jaski (conservator handschriften en oude drukken) buigen zij zich dit onderwijsblok over het werk in de cursus Medieval manuscripts.
Dat een middeleeuws handschrift uit een van de Utrechtse kloosters en kapittels te koop wordt aangeboden is een uiterst zeldzame gebeurtenis. Vrijwel al die handschriften liggen namelijk al in de depots van de universiteitsbibliotheek. Vlak nadat Utrecht een protestants stadsbestuur kreeg, werd in 1584 de nieuwe stadsbibliotheek in Utrecht gesticht. De bibliotheken van de Utrechtse (katholieke) kloosters en kapittels werden geconfisqueerd en naar de Janskerk gebracht zodat burgers ze daar konden lezen. In 1636 werd de stadsbibliotheek ook de universiteitsbibliotheek. Vandaag de dag zijn de middeleeuwse handschriften en gedrukte boeken zich nog steeds onderdeel van de collectie van de Universiteitsbibliotheek Utrecht.
In 1844 werden ook de collecties van de Utrechtse kapittels overgedragen aan de universiteitsbibliotheek. De confiscatie door het stadsbestuur was echter moeizaam verlopen, en veel werken uit de kloosters en kerken waren verkocht of verloren gegaan. Er is wel in kaart gebracht waar alle middeleeuwse handschriften van de Utrechtse kloosters en kapittels terecht zijn gekomen, maar zelden wordt er zo’n werk te koop aangeboden. De laatste keer dat de Universiteitsbibliotheek Utrecht een vergelijkbaar werk kocht was meer dan een eeuw geleden in 1912. De aankoop van de Mariakerkbijbel mag dus met recht uniek genoemd worden.
Wilt u meer weten over deze bijzondere bijbel die is teruggekeerd naar Utrecht? Lees dan het gedetailleerde achtergrondverhaal geschreven door conservator Dr. Bart Jaski.
Mariakerk van Jan Weissenbruch
