UTRECHT – Stamcellen uit de darm van patiënten met taaislijmziekte (cystic fibrosis of CF) kunnen in het laboratorium voorspellen of een bepaald medicijn al dan niet zal werken. Artsen kunnen hierdoor eenvoudiger de juiste geneesmiddelen selecteren de voor optimale behandeling van een individuele patiënt.
Het testen van de effectiviteit van geneesmiddelen wordt soms bemoeilijkt, bijvoorbeeld omdat sommige vormen van taakslijmziekte zo zeldzaam voorkomen dat er onvoldoende patiënten zijn. Artsen zoeken daarom naar manieren om voor deze patiënten tóch nieuwe geneesmiddelen te kunnen ontwikkelen. Onderzoekers van het UMC Utrecht tonen nu aan in een ‘proof of principle’-studie in enkele patiënten, dat met behulp van darmstamcellen de werkzaamheid van geneesmiddelen in die betreffende patiënt kan worden bepaald. Op basis hiervan kan de arts een geneesmiddel (of combinatie van middelen) selecteren dat in díe patiënt waarschijnlijk het meest effectief zal zijn.
Organoïden
Medisch bioloog dr. Jeffrey Beekman, hoofd van het laboratorium dat de CF-test ontwikkelde: “Stamcellen kunnen we in het laboratorium laten uitgroeien tot zogenoemde organoïden (‘minidarmpjes’). Deze organoiden zijn genetisch identiek aan de patiënt en zijn uitermate geschikt om taaislijmziekte in te bestuderen. Je kunt eraan aflezen of de ziekte mild of ernstig gaat verlopen en voorspellen of de patiënt zal reageren op bepaalde geneesmiddelen of niet. Dat biedt nieuwe perspectieven voor het toepassen van bestaande geneesmiddelen én voor het ontwikkelen van nieuwe geneesmiddelen.”
Nieuw tijdperk
“Er komen nu een aantal extreem dure geneesmiddelen op de markt. In klinisch onderzoek valt de effectiviteit ervan soms tegen, maar voor individuele patiënten kan een dergelijk middel echt levensreddend zijn”, zegt prof.dr. Kors van der Ent, hoofd van het CF-centrum in het UMC Utrecht. Hij vervolgt:
Sommige patiënten stonden op de lijst voor longtransplantatie, maar zijn dankzij de juiste medicatie weer op het hockeyveld te vinden.
Voor hen verandert het leven totaal. Met onze organoïden-technologie, die we al voor zo’n 200 CF-patiënten hebben ingezet, betreden we een nieuw tijdperk van geïndividualiseerde behandeling.”
Welkom
Volgens drs. Jacquelien Noordhoek-van der Staaij, directeur van de Nederlandse Cystic Fibrosis Stichting (NCFS) en van CF-Europe, de koepel van Europese organisaties voor patiënten met CF, is deze vinding van de Utrechtse onderzoekers van groot belang voor patiënten over de hele wereld. “Er zijn veel verschillende genetische vormen van CF en iedere patiënt reageert anders. Artsen worstelen met de plaatsbepaling van nieuwe baanbrekende geneesmiddelen en elke patiënt reageert net weer iets anders. Het hele veld van CF-patiënten en behandelaars ontvangt dit met open armen. Hier hebben we echt naar uitgekeken.”
Het CF-centrum van het UMC Utrecht is het grootste CF-centrum van Nederland en heeft ongeveer 500 patiënten onder behandeling (één derde van alle Nederlandse patiënten). Het centrum verricht daarnaast onderzoek naar de oorzaken en behandeling van CF, in nauwe samenwerking met het Hubrecht Instituut en met ondersteuning van de NCFS.
Bron: Universiteit Utrecht
