UTRECHT – “Je kunt het klimaatprobleem zien als een moreel vraagstuk, een kwestie van rechtvaardigheid,” aldus prof.dr. Ingrid Robeyns, hoogleraar Ethiek van Instituties aan de Universiteit Utrecht. Hier legt zij uit waarom iedereen zou moeten bijdragen aan een oplossing.
De huidige situatie is onrechtvaardig omdat de rijke landen de grootste vervuilers zijn, terwijl vooral de armere landen met de gevolgen worden opgezadeld. Ook is het onrechtvaardig dat wij nu de vruchten plukken van de materiële voordelen van de vervuiling, terwijl we de rekening hiervan doorschuiven naar de volgende generatie.
Urgent
Doorgaans stellen we bij rechtvaardigheidskwesties de vraag wie we verantwoordelijk moeten houden. Maar bij urgente kwesties kun je ook een andere vraag stellen, namelijk: wie is er in staat om iets te doen om deze onrechtvaardigheid te bestrijden? Soms is een moreel probleem zo urgent dat het belangrijkst is om doeltreffend te handelen, om erger te voorkomen.
Het klimaatprobleem is zo’n urgente ethische kwestie. Dan is het gerechtvaardigd de sterkste schouders meer last te laten dragen en iedereen te vragen een steentje bij te dragen. We hebben iedereen nodig: de overheid, de bedrijven, organisaties en burgers.
Rol overheid
We hebben de overheid in elk geval nodig, omdat het gedrag dat deze ecologische crisis heeft veroorzaakt de structuur heeft van een collectief actieprobleem. Dat wil zeggen dat als iedereen doet wat in zijn of haar korte-termijn belang is, we op lange termijn allemaal slechter af zijn. De meest effectieve manier om dit soort destructief gedrag aan te pakken is overheidsbeleid. De overheid moedigt ons dan aan tot het juiste gedrag door middel van verbieden, verplichten, ontmoedigen en faciliteren.
Paradox
Maar in dit geval is er een paradox: ook al hebben we de overheid nodig om de opwarming van de aarde af te remmen, toch kunnen we niet op de overheid wachten. Want de overheid heeft de voorbije 25 jaar niet laten zien dit probleem effectief aan te kunnen pakken. Politici zijn gevoelig voor de invloed van lobbyisten en laten zich leiden door electorale –en dus korte-termijn- belangen.
Bedrijven hebben we ook nodig, maar die vormen zowel een bron van hoop als een bron van zorgen. Aan de ene kant zijn er vernieuwende bedrijven die innoveren en bijvoorbeeld de energietransitie versnellen. Maar er zijn ook bedrijven waar winst maken op de korte termijn voorop staat, en dat botst vaak met wat er nodig is om klimaatverandering te beperken.
Eigen bijdrage
Daarom zou in de klimaatkwestie het leidende ethische principe moeten zijn: ieder moet kijken waar hij of zij een bijdrage kan leveren. Want iedereen kan iets doen. We kunnen politieke partijen vragen wat ze doen voor onze achterkleinkinderen. We kunnen minder vlees eten, minder vliegen, voor onvermijdelijke vliegreizen de CO2 uitstoot compenseren. We kunnen als we een nieuwe auto nodig hebben een elektrische auto kiezen, of in plaats van een auto kopen gebruik maken van deelauto’s. We kunnen ons huis energiezuinig maken, of zonnepanelen op ons dak leggen.
Als we allemaal overtuigd raken van de urgentie van deze kwestie én de mogelijkheden die we zelf hebben om een bijdrage te leveren aan de oplossing, durf ik weer optimistisch te worden.
