UTRECHT – Bij fraudezaken wordt de fraudeur door de bank vaak afgeschilderd als een rotte appel. Deze verwijderen lost volgens de meeste banken het probleem op. Volgens psychologen Wieke Scholten (tot voor kort toezichthouder gedrag & cultuur bij De Nederlandsche Bank) en Naomi Ellemers (Universiteitshoogleraar Universiteit Utrecht) houden banken met de ‘rotte appel theorie’ juist het probleem in stand. Het kan ook anders…
Het verwijderen van die ene fraudeur lost dus het probleem niet op volgens Scholten: “Zo wordt er niet verder gekeken naar omstandigheden die dit gedrag in de hand hebben gewerkt. En waarom dit soort frauduleuze praktijken blijven plaatsvinden bij banken. Zolang banken de ‘rotte appel theorie’ blijven aanhangen en daarnaar handelen, zal onethisch gedrag van handelaren een blijvend probleem blijken. De teamcultuur speelt een grote rol bij wangedrag van een handelaar.” Juist het verbeteren van het teamklimaat verkleint de kans op slecht gedrag. Dat stellen zij in een wetenschappelijk artikel in het tijdschrift Journal of Financial Regulation and Compliance. Scholten, die vanaf november Head of Audit-for-culture is bij RBS in Londen, en Ellemers baseren hun bevindingen op gesprekken en observaties in het kader van toezicht bij verschillende Nederlandse en Europese banken.
Onderzoek teamklimaat
Naast een sociaal psychologisch model, ‘Corrupting Barrels Model’ gedoopt, dat uiteenzet hoe wangedrag binnen een team ontstaat en in stand gehouden wordt, presenteren de psychologen in hun artikel Bad apples or corrupting barrels? Preventing traders’ misconduct handvatten om wangedrag tegen te gaan. Volgens Scholten verkleint het verbeteren van het teamklimaat de kans op onethisch handelen. “Kijk binnen het team hoe handelaren en leidinggevenden bijvoorbeeld omgaan met gemaakte fouten, of er afgunst heerst om ongelijkheid in beloning en waardering, en of het team zich bewust is van de morele implicaties van wat ze doen.”
Psychologie en banken
Er is veel bekend over gedragspatronen in teams en bijbehorende effecten. Het DNB expertisecentrum Governance, Gedrag & Cultuur is gespecialiseerd in het toepassen van sociale en organisatiepsychologische inzichten in toezicht op de financiële sector. Het artikel van Scholten en Ellemers is een resultaat van de samenwerking tussen DNB, Universiteit Leiden en Universiteit Utrecht. Scholten promoveert op dit onderwerp.
Bron: Universiteit Utrecht
