UTRECHT – De onderlinge verhoudingen tussen politici, wetenschappers en de media staan steeds meer onder hoogspanning, terwijl in de publieke sfeer de harde lijn tussen waarheid en mening, feiten en fictie steeds meer vertroebeld raakt. Niet alleen overheid en media maar ook de wetenschap zal zich moeten herbezinnen over haar plaats in het huidige krachtenveld. De vraag is: hoe?
Wetenschappers klagen regelmatig over de manier waarop de media met hen omgaan. Er is gebrek aan nuance, ze krijgen te weinig tijd en de media pikken er alleen opvallende resultaten uit. Ook politici en de media voeren vaak strijd. Media vissen naar antwoorden, speculeren en leggen politici woorden in de mond. Maar ook tussen politici en wetenschappers botert het niet altijd. Politici interpreteren onderzoek verkeerd of het is alleen interessant als het in hun straatje past. Het is geen kwestie van gelijk hebben, maar van verschillende verantwoordelijkheden. Media hebben baat bij onenigheid, politici moeten aan kiezers denken en wetenschappers aan hun integriteit.
Rol media
Hoe actueel het onderwerp is bleek onlangs weer nu de discussie over wel of niet vaccineren aan de orde werd gesteld in de media. In november bracht het programma Zorg.nu een uitzending waarin twijfels worden gewekt over de veiligheid van het vaccin tegen baarmoederhalskanker (HPV-vaccin). Vorige week was er een aflevering van Pauw met een ‘debat’ tussen drie moeders die tegen vaccineren zijn en een kinderarts. Als reactie hierop verscheen een Pauw-parodie waarin andere ‘complotdenkers’ een podium krijgen. In opiniestukken en columns in kranten was men verbaasd en boos over de anti-wetenschappelijke houding van de anti-vaxxers, die hun informatie van Facebook halen, maar ook hun eigen ‘wetenschappelijke’ boeken hebben. Hen wegzetten als kwalzalvers en idioten helpt niet, aldus experts in het stuk ‘Wat moeten we met de wetenschapsweigeraar?‘ (achter betaalmuur) in de Volkskrant. “We houden onszelf voor de gek als je zegt: wij hebben de feiten en zij zijn dom”, zegt ethicus en directeur van de wetenschappelijke raad voor het regeringsbeleid Frans Brom.
Herbezinning
Maar als het wegzetten van de ‘domme zelfprutsende’ internetzoeker niet helpt, wat dan wel? Ligt hier ook geen taak voor de wetenschapper zelf om met een antwoord te komen op wat nu beschouwd als het woord van het jaar, de ‘post truth’, een begrip dat in de Oxford Dictionaries wordt omschreven als “Relating to or denoting circumstances in which objective facts are less influential in shaping public opinion than appeals to emotion and personal belief”. Hedwig te Molder, hoogleraar wetenschapscommunicatie (Wageningen Universiteit/Universiteit Twente: “Dat pure overtuigen aan de hand van de feiten werkt gewoon niet meer”. Zij sprak tijdens het symposium ‘Logisch’ van Studium Generale Utrecht dat onderzocht hoe je wetenschap, politiek, media en samenleving dichter bij elkaar brengt. Zij legde hier uit dat in discussies rondom gezond eten of vaccinatie het belangrijk is dat wetenschappers zich meer verplaatsen in deze morele waarden die meespelen in discussies. “Er heerst een idee dat wetenschap de enige manier is om een probleem op te lossen, maar kijk verder dan het argument lang is,” luidt haar advies. Zie voor meer informatie fragmenten van Logisch I en Logisch II.
Bron: sg.uu.nl
