UTRECHT – De overheid die zich steeds meer terugtrekt én de enorme toestroom van studenten die voor onbetaalbaar onderwijs en daardoor privatisering, en uiteindelijk sociale tweedeling zorgen. Een ontwikkeling die in Amerika en Groot-Brittannië al zichtbaar is. Reden waarom het stelsel voor hoger onderwijs ingrijpend moet worden herzien. Dat concludeert Bert van der Zwaan, rector magnificus van de Universiteit Utrecht, in zijn boek ‘Haalt de universiteit 2040?’ dat op 24 november uitkomt.
Van der Zwaan – sinds afgelopen weekend voorzitter van de bond van Europese onderzoeksuniversiteiten (LERU) – maakte vorig jaar een reis langs een groot aantal collega’s in Amerika, Azië en Europa. Hij probeerde de stelsels van hoger onderwijs met elkaar te vergelijken en te komen tot zinnige toekomstscenario’s. Het leverde volgens hem een scherp beeld op van de wereldwijde kansen en bedreigingen die op de wetenschappelijk wereld afkomen en een visie hoe de universiteit van de toekomst eruit moet zien.
Naast steeds hogere kosten voor kwalitatief goed onderwijs, ontdekte Bert van der Zwaan meer problemen bij universiteiten. Zo is de publicatiedruk binnen de academische wereld hoog, wordt tegelijkertijd maatschappelijke relevantie steeds belangrijker en verliest Europa de concurrentie voor talent en innovatie door de snelle Aziatische ontwikkeling van megasteden en de grote kennis-ecosystemen die daarin ontstaan.
Kleinere universiteiten, strengere selectie
De oplossing ligt volgens Van der Zwaan in een herziening van het Hoger Onderwijs. Een selectievere toelating naar het WO, en een investering in het HBO zodat universiteiten kleiner en beter kunnen worden. Vanuit de gedachte dat een groot deel van de WO-studenten nu vooral kiest voor een ‘hogere stap; in opleidingsniveau, zonder dat zij het onderzoekende profiel hebben dat voor academisch onderwijs noodzakelijk is. Ook stelt Van der Zwaan meer intensieve samenwerking tussen instellingen voor, waardoor onderwijsclusters en grootstedelijke economische regio’s gezamenlijk de concurrentie met andere regio’s in de wereld aan kunnen gaan.
Rol in maatschappelijk debat
In deze tijd waarin de ‘wisdom of the crowd’ regeert en waarin populistische leiders grote aanhang hebben, is het daarnaast van groot belang dat universiteiten een leidende rol durven nemen in het maatschappelijk debat door te voorzien in onbetwistbare feiten en kennis die essentieel is om onze toekomst veilig te stellen, ook als dat betekent dat een boodschap wordt afgegeven die politici en de publieke opinie niet onmiddellijk uitkomt.
Bron: Universiteit Utrecht
