UTRECHT – Grote steden komen volgend jaar miljoenen tekort voor de bijstandsuitkeringen. Door een nieuwe rekenmethode leveren Amsterdam 25 miljoen (4,6 procent), Groningen 16 miljoen (11 procent) en Utrecht 5 miljoen (4,4 procent) van hun budget in. Terwijl andere steden, waaronder Arnhem, Tilburg en Venlo er op vooruitgaan.
Staatssecretaris Jetta Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid stelt echter dat de veranderingen niet zo groot zijn. Van alle gemeenten moet 37 procent het volgend jaar met minder doen, maar gaat 63 procent erop vooruit. De invoering vraagt van de gemeenten in ieder geval meer rekenwerk en een pro-actieve houding. In 2014 konden gemeenten nog onbeperkt bijstandsuitkeringen blijven verstrekken. Het bedrag dat ze daaraan kwijt waren, kregen ze terug van de overheid. Nu moeten gemeenten eerst laten zien hoe goed zij er sociaal en economisch gezien voorstaan. Daarbij wordt bijvoorbeeld gekeken naar de gemiddelde opleiding, leeftijd en het aantal arbeidsgehandicapten.
‘Beter’ maar met nog tekortkomingen
Voorstanders noemen de nieuwe wijze van financieren ‘beter’ maar ‘nog niet volmaakt’. “Nu worden gemeenten gestimuleerd mensen uit de uitkering te helpen”, zegt Martin Heekelaar, adviseur bij Berenschot. “Dat zou dus betekenen dat gemeenten met tekorten te veel mensen in de bijstand hebben.”
Onvoldoende en onevenredig
Critici zijn niet te spreken over deze nieuwe rekenmethode. De nieuwe methode is onvoldoende uitgewerkt. Zo kunnen gemeenten met veel niet-westerse allochtonen er flink bij in schieten. Hoewel ze even zwaar meetellen voor de financiering van de bijstand, doen bijvoorbeeld Turken en Vietnamezen er veel minder een beroep op dan Afghanen en Somaliërs. Vorige maand stapte een aantal gemeenten naar de rechter.
“Het is een loterij geworden”, vindt René Paats, voorzitter van Divosa, de koepel van sociale diensten. “Het ene jaar ga je er miljoenen op vooruit, het andere jaar miljoenen op achteruit omdat de criteria zijn veranderd. Het is onverantwoord op deze manier door te gaan. Zolang het systeem niet beter werkt, moet er worden vergoed op grond van het verleden van een gemeente.”
Gemeentes: meer bijstandsgerechtigden
Eind juni kregen 447.000 mensen in Nederland een uitkering. Eén op de tien daarvan heeft wel een baan, maar verdient daarmee niet genoeg om brood op de plank te krijgen. Volgend jaar is er 5,6 miljard euro beschikbaar voor de bijstand, 23 miljoen meer dan dit jaar. Ondanks het economisch herstel rekent Sociale Zaken op een verdere groei van het aantal bijstandsgerechtigden. Gemeenten moeten de tekorten zelf opvangen. Mochten zij echter in de problemen komen, dan heeft staatssecretaris Jetta Klijnsma (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) een potje klaarstaan om bij te kunnen springen.
Burgers: moeilijker, meer controle, lager bedrag
Wat kunnen burgers die een beroep doen op de bijstand volgend jaar verwachten? In de grote gemeenten zal het waarschijnlijk moeilijker worden om in de bijstand te komen. Ouderen zullen vaker te horen krijgen dat ze een baan moeten zoeken. Wie een bijstandsuitkering heeft, kan mogelijk rekenen op meer controles. Arbeidsgehandicapten die nog kunnen werken moeten volgens de Participatiewet een bijstandsuitkering aanvragen in plaats van de hogere Wajong. De invoering van de kostendelersnorm heeft tot gevolg dat de gemiddelde bijstandsuitkering volgend jaar lager uitvalt. Als er op één adres meer mensen in de bijstand zitten, gaat hun uitkering omlaag.
