UTRECHT – Hij doet in ieder geval zijn naam alle eer aan. Want met 4880 bladzijden is de nieuwe De Dikke van Dale dikker dan ooit. Komende dinsdag kunnen we voor het eerst in tien jaar zien met welke trefwoorden onze woordenschat officieel is verrijkt en welke zijn gesneuveld.
In de drie delen van de ’taalbijbel’ zijn meer dan 18.000 nieuwe trefwoorden toegevoegd uit het Nederlandse en Vlaamse taalgebied en zijn rond de 2300 woorden gesneuveld, omdat ze nauwelijks meer worden gebruikt, aldus hoofdredacteur Ton den Boon.
Nieuwkomers zijn: naamglossy (een glossy vernoemd naar een bekende persoon) en zelfscankassa. Ook het gebruik van sociale media heeft nieuwe woorden opgeleverd, zoals twitteren. “Twitteren deden we tien jaar geleden nog niet”, zegt hoofdredacteur Ton den Boon. En voorts zijn jezidi en jezidisme, de benamingen van een religieuze minderheid en een eeuwenoude religie in het Midden-Oosten. In godsdienstkringen zijn deze woorden al anderhalve eeuw bekend, maar door de bedreiging door terreurorganisatie IS kregen ze een actuele waarde. Het mooiste woord is beyoncévlieg, vindt Den Boon. “Het is een paardenvlieg met een goud glimmend achterlijf. Het woord, dat bedacht is door een wetenschapper, is tegelijk prikkelend en guitig” Of de Amerikaanse zangeres blij is met haar bijdrage aan de Nederlandse taal, is niet bekend.
Afvallers zijn woorden als zomerzotje, en de benaming voor plantjes die al vroeg in het voorjaar gaan bloeien, zoals sneeuwklokjes of krokussen.
De Dikke Van Dale bevat ook uitdrukkingen die de laatste jaren gangbaar zijn geworden. Den Boon: “Met je poten in de bagger of de modder staan, is zo’n uitdrukking. Voor managers geldt dat als een aanbeveling, als ze een leidinggevende functie hebben.” In de nieuwe editie zijn voor het eerst vijfhonderd illustraties opgenomen. “Een beeld is een vorm van taal, en kan net zoveel zeggen. Het gaat vooral om architectonische of wiskundige begrippen, zoals convex of parabool.”
Toekomst?
Door het grote aantal nieuwe woorden is het woordenboek flink uitgedijd. “Met nieuwe woorden heb je meer woorden nodig om die te beschrijven”, verklaart Den Boon. “Het gaat vaak om een fenomeen. Twitteren kun je niet zomaar verklaren als ‘versturen van berichtjes’. Je moet bijvoorbeeld uitleg geven over het medium dat daarvoor wordt gebruikt.”
Het is maar de vraag of de Dikke Van Dale als fysiek boek nog toekomst heeft. Taalkundige Wim Daniëls: “Het zou kunnen dat er geen 16e editie gedrukt wordt, maar een woordenboek blijft altijd noodzakelijk. Dus de online Van Dale zal altijd belangrijk zijn en steeds belangrijker worden.”
Ook de hoofdredacteur van de Dikke van Dale kan nog niet met zekerheid zeggen of er een zestiende editie gedrukt gaat worden. “Ik kan niet in een glazen bol kijken”, aldus Ton den Boon. Maar ook Den Boon benadrukt dat een woordenboek, in welke hoedanigheid dan ook, altijd zal blijven bestaan.
Bron: RTV Utrecht
