Cultuurplein RAUM in Utrecht is twee datakunstwerken rijker. Open Highway, een lichtinstallatie die de gelaagdheid van de toekomstige stad laat zien, en Solid Cinema, een statisch object dat door de beweging van de voorbijgangers transformeert tot een 360° lichtspektakel. De nieuwe kunstinstallaties van ontwerpstudio RNDR en kunstenaar Gosse de Kort zijn het resultaat van een open call van RAUM. Beide creaties tonen een alternatieve blik op de stedelijke vraagstukken van de 21e eeuw.
Open Highway is een realtime lichtinstallatie op het Berlijnplein in Utrecht. Het is ontwikkeld door de Nederlandse ontwerpstudio RNDR en bootst op basis van publieke data de auto’s na die op dat moment op de A2 snelweg rijden. Een snelweg die zich (letterlijk) onder het Berlijnplein bevindt. De data om de voertuigen te kunnen simuleren is afkomstig van de Nationale Databank Wegverkeergegevens die dagelijks de snelheid en hoeveelheid verkeer meet dat door de Leidsche Rijntunnel rijdt.
RNDR laat met het werk zien dat de toekomst van de stad letterlijk gelaagd is: infrastructuur wordt ‘weggestopt’ om plaats te maken voor nieuwe stadswijken. Wanneer Leidsche Rijn in 2030 is voltooid, zullen er ongeveer 110.000 mensen wonen. Het Berlijnplein en Leidsche Rijn Centrum bestaan door de gratie van de tunnel over de A2. De tunnel zorgt ervoor dat de wijk Leidsche Rijn één geheel vormt, vrij van overlast van auto’s op de snelweg, en verbindt het gebied met de rest van de stad. Open Highway onthult de verborgen snelweg, de eerste laag in de nieuwe geschiedenis van deze buurt. Het biedt een doorkijkje naar een toekomst waarin infrastructuur niet meer de dominante rol speelt die we in de huidige tijd kennen. Open Highway is daarmee een visuele vertaling van hoe infrastructuur én data in dienst staan van burgers.
Het werk bestaat uit veertien rode en witte lichtbalken van elf meter lang. De vorm en plaatsing komen precies overeen met twee keer drie rijbanen. Zeven rode lichtbalken verbeelden de auto’s richting Den Bosch en zeven witte lampen richting Amsterdam. Het kunstwerk heeft een oppervlakte van grofweg 30 x 40 meter – de schaal is 1:1 – precies even groot als de onderliggende A2. In elk lichtsegment is een zogenaamde lineaire actuator geïnstalleerd, die tegelijkertijd een fysieke “tik” geeft op het metaal van de lichtbalken. Het resultaat is dat het geluid in de ruimte beweegt, parallel aan het licht. Het geluid doet denken aan voertuigen die over de wegmarkering op de snelweg rijden. Toeschouwers kunnen door de lichten wandelen en de ruimte vrij verkennen. In het nabijgelegen RAUM-paviljoen hangt een groot scherm dat de realtime verkeersgegevens laat zien met gedetailleerde snelheden en de totale capaciteit van de snelweg.
Solid Cinema
Traditioneel gezien wordt architectuur beschouwd als statisch, een gebouw staat immers meestal stil. Maar niet als het aan de Nederlandse kunstenaar Gosse de Kort ligt. “Wanneer je door een gebouw loopt, verandert jouw ervaring van het gebouw continu terwijl het gebouw hetzelfde blijft”, zegt de Kort. Deze visie heeft hij vertaald in Solid Cinema, zijn lichtinstallatie die nu op het terrein van RAUM staat. Het solide kunstwerk bestaat uit 1600 unieke ‘pixels’ die door middel van 3D geprinte armaturen alleen in specifieke richtingen zichtbaar zijn en zo het beeld vanuit elke invalshoek en afstand laten veranderen. Mensen die in de bus langs het kunstwerk rijden ervaren iets anders dan de mensen die langs het kunstwerk lopen. Iets waar wij in ons dagelijks leven ook mee worden geconfronteerd. De manier waarop wij ons bewegen is van invloed op wat we waarnemen en hoe we de wereld zien.
Om dit werk te kunnen maken, is data, 3D print technologie, complexe software en rekentijd nodig. Op technisch vlak was het creëren van Solid Cinema dus een uitdaging. Na analyse van het gebruik van de omgeving, werden aan 40 ‘posities’ in de ruimte verschillende lichtbeelden toegekend. Deze lichtbeelden zijn vervolgens omgezet naar uitsparingen in de armaturen rondom de pixels. In totaal levert dit 1600 unieke 3D geprinte armaturen op, elk verschillend in vorm en belichting. Een te ingewikkeld proces om met de hand uit te voeren, dus heeft de Kort in samenwerking met programmeur Gerard Petersen een parametrische software ontwikkeld.
Het bijzondere aan deze software is dat het in de toekomst ook voor praktische doeleinden kan worden ingezet. Denk aan (een vorm van) signalering die verschillende boodschappen kan tonen naar gelang de hoek waarin je ernaar kijkt. Een doelgerichte manier van informatievoorziening die onnodige lichtvervuiling in de omgeving voorkomt en tevens gecombineerd kan worden met een ervaringscomponent. Gosse de Kort zet met Solid Cinema het belang van kunst voor de wetenschap op de kaart.
Open call RAUM
Een á twee keer per jaar roept RAUM kunstenaars, ontwerpers en architecten op om de uitdagingen van ‘wicked problems’ van vandaag en morgen aan te gaan. RAUM nodigt hen uit na te denken over de huidige en toekomstige leefomgeving, de manier waarop we willen samenleven en hoe we daar zelf richting aan willen en kunnen geven. Geïnspireerd op één van RAUM’s artistieke thema’s – ontmoeting, eigenaarschap en data – bedenken de Makers in Residence een project of werk, dat in residentie bij RAUM wordt uitgewerkt en uitgevoerd.
