Dit jaar wordt op vele locaties, waaronder in het Centraal Museum, aandacht besteed aan de kunststroming De Stijl die vernoemd is naar het in 1917 in Leiden opgerichte tijdschrift De Stijl. Vanaf aanvang waren de belangrijkste leidende personen daarbij Bart van der Leck en vooral Theo van Doesburg. Kenmerkend voor deze revolutionaire kunststroming is het gebruik van veelal geometrische vormen in strakke lijnen en van primaire kleuren. In 1919 sloot de Utrechtse meubelmaker Gerrit Rietveld zich aan bij De Stijl. Hij is er als meubelmaker en later architect beroemd mee geworden.
Maar wat maakte Rietveld als zeer jonge man voordat hij ging werken met de typische Stijlkenmerken? Dat is slechts bij weinigen bekend en in feite een goed bewaard geheim van het Slot Zuylen. Dit voorjaar en deze zomer wordt dat geheim voor het brede publiek ontsloten.
In 1900 werd Gerrit als 12-jarige schoolverlater leerling in de meubelwerkplaats van zijn vader Johannes Cornelis Rietveld aan de Poortstraat 98 te Utrecht. Een jaar later ging hij met zijn vader mee naar Slot Zuylen die de opdracht van de kasteelheer, Frederik baron Van Tuyll van Serooskerken, had gekregen om een eikenhouten archiefkast in neorenaissance stijl te maken. Hoogst waarschijnlijk werd toen, als een soort proeve van zijn kunde, aan Gerrit gevraagd de tekening voor de kast te maken. Die hangt naast de archiefkast in Slot Zuylen, met een kleine doch niet te verwaarlozen misser daarin: de horizontale verbindingsegels aan de boven- en onderzijde van het raamwerk van de deuren ontbreken. Een ervaren en vakbekwaam meubelmaker als zijn vader, zou zo’n fout niet gauw maken.
In 1906 liet de baron het poortgebouw van het kasteel restaureren. Daaruit vloeide een opdracht voort om een nieuw ameublement in een enigszins neogotische stijl te maken, passend bij de architectuur van het poortgebouw; een tafel, drie stoelen en een wandrek voor borden, alles in eikenhout uitgevoerd. Dit was het eerste ameublement dat door Gerrit zelfstandig getekend en uitgevoerd is. De strakke functionalistische lijnen van Rietvelds latere ontwerpen zijn in rudimentaire vorm al in de tafel en stoelen te herkennen.
Het poortgebouw waar dit meubelensemble staat, is meestal gesloten en niet te bezoeken, maar nu, in het kader van het De Stijljaar, wel. En dat is zeer de moeite waard. Niet alleen vanwege de archiefkast in het kasteel en de meubels in het poortgebouw, maar zeker ook vanwege de kleine doch zeer sympathieke collectie foto’s, werktekeningen en archiefstukken uit de beginperiode van Rietvelds werkzame leven en die in het slot worden getoond. Daarbij ook enkele stoelen uit zijn latere periode.
In een themarondleiding van circa vijfkwartier wordt u meegenomen langs het begin van Rietvelds carrière in de prachtige omgeving van Slot Zuylen. (Jaap Röell)
Dagelijks om 15.00 uur, t/m 24 september. Reserveren verplicht: [email protected] o.v.v. Rietveld, www.slotzuylen.nl
