Aanzienlijk minder jongeren dan twee jaar geleden vinden dat de traditionele Zwarte Piet moet blijven. Dat bleek deze week uit een peiling van onderzoeksbureau I&O Research. Terwijl er onder jongeren een grote verschuiving plaatsvond ten opzichte van de zwartepietendiscussie, veranderen ouderen hun standpunt niet of nauwelijks.
De Utrechtse onderwijskundige en historicus Bjorn Wansink doet onderzoek naar hoe je controversiële thema’s bespreekbaar maakt in de klas. “De mate waarin je je met een onderwerp identificeert, bepaalt hoe makkelijk of moeilijk je je mening kan veranderen.” Zijn collega’s David van Alten en Saro Lozano Parra, beide docenten op de middelbare school en promovendi aan de Universiteit Utrecht, maakten een lessenserie over Zwarte Piet om jongeren verschillende perspectieven op de discussie te laten zien.
Waar in 2016 nog 64 procent van de 18 tot 34-jarigen de traditionele Zwarte Piet wilde behouden, is dat nu 38 procent. Dr. Bjorn Wansink doet onderzoek naar polarisering onder jongeren in de klas. Ook bestudeert hij hoe docenten omgaan met controversiële standpunten van hun leerlingen. Dat jongeren hun standpunt aanpasten terwijl ouderen dat niet deden, verbaast Wansink niet. Jongeren voelen zich minder emotioneel betrokken bij de traditie van Zwarte Piet.
Uit zijn onderzoek blijkt dat als je je sterk identificeert met een thema, het moeilijker is om je standpunt daarover te veranderen. “Jongeren voelen zich minder emotioneel betrokken bij de traditie van Zwarte Piet. Bij ouderen voelt het alsof een deel van hun identiteit wordt geschaad als de traditie die ze jarenlang gevolgd hebben, anders wordt.” Volgens Wansink is daarom het lastiger voor ouderen om een nieuwe mening te vormen.
Wel is Wansink erg benieuwd naar wie de jongeren zijn die I&O Research bevraagd heeft. “De context maakt heel veel uit in dit debat, zoals bijvoorbeeld of de jongeren een migratieachtergrond hebben of niet.” Uit de peiling blijkt bijvoorbeeld al dat Randstedelingen het uiterlijk van de pieten vaker willen aanpassen dan in de rest van Nederland.
Met collega’s David van Alten en Saro Lozano Parra maakt de onderwijskundige voor middelbare scholen een lessenserie over de zwartepietendiscussie. Wansink: “Het onderwerp Zwarte Piet kan verhitte discussies opleveren, ook onder jongeren.” Op dit moment verschillen de standpunten van jongeren nog steeds in grote mate. Met 38 procent van de jongeren die vindt dat Zwarte Piet moet blijven, is de groep voorstanders kleiner geworden ten opzichte van 2016, maar het is daarmee nog geen kleine meerderheid.
“We willen docenten handvatten geven hoe ze het bespreekbaar kunnen maken in de klas.” In de lessenserie onderzoeken leerlingen het bronnengebruik tijdens de zwartepietendiscussie, die volgens Wansink al vanaf de jaren zestig bezig is. Ook leren de scholieren hoe ze de bronnen uit het debat kunnen duiden en hoe betrouwbaar die bronnen eigenlijk zijn.
Toch blijft het een gevoelig thema. “Emoties maken het een stuk lastiger om ergens objectief naar te kijken”, vertelt Wansink. Hij raadt leraren dan ook aan om tijdens de les eerst een discussie te voeren over een onderwerp waar jongeren zich minder ‘emotioneel betrokken’ bij voelen. “Zo kun je als het ware met elkaar oefenen voor je aan de zwartepietendiscussie begint.”
Het pakket is zowel geschikt voor maatschappijleer als geschiedenis en op dit moment door promovendi en docenten Van Alten en Lozano Parra getest op verschillende middelbare scholen.
Hoe gaan we om met spanningen in de klas? Hoe kan een docent het verharde debat in goede banen leiden? Hoe wordt polarisatie, of zelfs radicalisering, voorkomen? En uiteindelijk, hoe scheppen we een inclusieve samenleving, waar ruimte is voor de idealen van jongeren, maar binnen de grenzen van een democratische samenleving? Over deze, en andere vragen, buigt Project UNION zich, een ‘Utrechts Netwerk voor Inclusie in het Onderwijs’. Utrechtse onderwijsprofessionals in het voortgezet onderwijs kunnen onderdeel worden van het platform en zo bijvoorbeeld deelnemen aan de lessenserie over controversiële thema’s als Zwarte Piet.
Wil je maatschappelijke problemen aanpakken, dan kun je het beste beginnen bij kinderen. Het Utrechtse onderzoeksthema Dynamics of Youth investeert in een veerkrachtige jeugd. Wetenschappers uit alle vakgebieden werken samen om kinderontwikkeling beter te leren begrijpen. Hoe helpen we kinderen en jongeren groeien en bloeien in onze snel veranderende samenleving?
