UTRECHT – Wat moet een docent doen, als een leerling in de klas de holocaust relativeert of zelfs ontkent? Om daarover in gesprek te gaan, moet allereerst de relatie tussen docent en leerlingen goed zijn, zegt HU-docent Jaap Patist bij een workshop die hij in april gaf bij Hogeschool Utrecht (HU). “Zonder een goede relatie is een dialoog onmogelijk. We moeten de klas ook leren respectvol met elkaar te discussiëren.”
Een wat oudere leraar geschiedenis, ook deelnemer aan de workshop, stuurde eens een leerling de klas uit na een uiterst beledigende opmerking over Joden. Maar, benadrukt hij, het zijn ook lieve jongens en meisjes. “Die twee kanten van de medaille vormen een moreel dilemma voor de docent”, zegt hij.
Holocaust en andere genociden
Bij de workshop deelden twintig deelnemers – docenten geschiedenis en HU-studenten – hun ervaringen omtrent heftige reacties in de klas als de holocaust ter sprake komt. Hoe pak je dat aan? De bijeenkomst stond onder leiding van HU-docent Jaap Patist en Björn Wansink van de Universiteit Utrecht. De workshop was onderdeel van de nascholingsconferentie die in april werd gehouden bij de Faculteit Educatie van de HU, met als centrale thema ‘Holocaust en andere genociden’. De bijeenkomst, bestemd voor leraren geschiedenis in het voortgezet onderwijs, trok 99 deelnemers. De deelnemers aan de workshop van Patist spraken gepassioneerd over vooroordelen en antisemitisme in het vmbo. Een docent, die lesgeeft op een vmbo met 80 procent moslimleerlingen, stuit vaak op heftige reacties. Volgens hem moet de docent eerst informeren waar de heftige reactie vandaan komt. “Je zou daarbij de methode ‘woordweb’ kunnen inzetten, zodat de leerlingen zelf gaan nadenken over het onderwerp. Want vaak is er sprake van groepsdruk vanuit de klas: leerlingen willen niet voor elkaar onderdoen. En sommigen ontkennen de holocaust louter om te shockeren.”
Eén op één gesprek
Als een leerling in de klas heftig reageert omtrent de holocaust, praat na schooltijd één op één met hem, zo adviseert een andere leraar geschiedenis. “Maak er dus niet direct een groepsgesprek van in de klas. En, ook belangrijk: leg als docent niet je feitenkennis op aan de klas, dan krijg je juist weerstand bij de leerlingen.” Dat de holocaust in de klas wordt ontkend, gebeurt niet vaak, zegt een andere deelnemer aan de workshop. Maar als het wel gebeurt, stel dan de leerling de vraag: hoe kom je daaraan? Heel vaak wordt dan het conflict tussen de Palestijnen en Israël er bijgehaald. “De Joden hebben het aan zichzelf te danken, wordt dan beweerd. Niet de Joden zijn zielig, maar de Palestijnen!”
NOS versus Al Jazeera
Ga samen met de klas op zoek naar de feiten, is het advies van Patist. Volgens hem moet de leraar ook openstaan voor de andere visie van een leerling. En moet hij vragen durven stellen over de westerse nieuwsgaring, waarvan de uitkomsten bijvoorbeeld zijn te zien in het NOS Journaal. “Daar wordt het conflict in het Midden-Oosten toch met een westerse bril bekeken. De berichtgeving bij Al Jazeera is vaak heel anders. Er zijn moslimjongeren die daar thuis naar kijken.”
Bij een andere workshop op de HU-conferentie van bureau Diversion, dat op scholen in gesprek gaat met leerlingen over onderwerpen in de taboesfeer, vertelde de zogenoemde peer educator Elisavièta haar persoonlijk verhaal over vooroordelen en antisemitisme. Op een school in Rotterdam-Zuid besloot ze op haar veertiende aan haar klas voor het eerst te vertellen dat ze Joods was. Haar vriendengroep, met zowel allochtone als Nederlandse kinderen, keerde zich direct van haar af. Een schokkende ervaring. “Mijn moeder zei altijd tegen mij: vertel nooit dat je joods bent. Ik vond dat altijd stom en begreep het nooit. Maar toen opeens wel.” Ze benadrukt dat niet alleen moslim-leerlingen negatief kunnen denken over Joden, maar ook Nederlandse kinderen. Inmiddels heeft ze wel een manier gevonden om mensen met vooroordelen aan te spreken. “Ga met elkaar het gesprek aan, want praten is echt heel belangrijk, zeker over vooroordelen.”