In de depots van de Utrechtse musea bevinden zich talloze voorwerpen die vrijwel nooit in het museum te zien zijn. Een van deze voorwerpen is een strook treinkaartjes uit 1840 die zich in het depot bevinden van het Spoorwegmuseum. Het zijn de oudste bekende treinkaartjes van Nederland.
In 1839 vertrok vanaf station Eenhonderd Roe in Amsterdam de eerste trein voor een ritje naar Haarlem. De trein, getrokken door stoomlocomotieven De Snelheid en De Arend, deed er een half uurtje over. In dat jaar werden er precies 77.763 treinkaartjes verkocht. Geen hiervan is bewaard gebleven. Tenminste, daar gaat men van uit. De gekochte kaartjes moesten namelijk bij het uitstapstation weer worden ingeleverd waar ze vervolgens geteld werden. Daarna werden de kaartjes vernietigd. Het Spoorwegmuseum hoopt dat ooit nog één van die kaartjes uit 1839 opduikt, maar tot nu toe is dit niet gebeurd.
Het Spoorwegmuseum wordt wel regelmatig benaderd door mensen die zeggen dat ze een exemplaar van het oudste treinkaartje bezitten. Het blijkt dan steevast te gaan om een nepperd. Bij de viering van 100 jaar spoorwegen in 1939 zijn er kaartjes uitgedeeld die sterk lijken op de kaartjes uit 1839. Aan de kartelrand is te zien dat deze niet echt zijn. Meldingen over het bezit van het oudste treinkaartje werden daarom door het museum altijd met een korreltje zout genomen. Totdat er een telefoontje binnenkwam van amateurboekbinder Joop Jager. Hij benaderde het museum met iets wat wel heel bijzonder bleek te zijn. Bij het herstellen van de rug van het boek ‘Oeuvres completes de J. Racine’ uit 1840 trof hij een strook treinkaartjes aan. Het is een boek van 657 bladzijden met een vrij brede rug. Bij het inbinden werd de rug vaak verstevigd met papier of oude kranten. Omdat papier in de 19e eeuw kostbaar was werd voor dit soort dingen vaak oud materiaal opnieuw gebruikt. Op de strook is te zien dat het treinkaartjes zijn voor het traject Amsterdam – Haarlem. Ook is de prijs van de rit te lezen, 40 cent. Dit betekent dat het derde klasse kaartjes waren. Het getal 184 is een aanduiding van het jaartal. De conducteur vulde hier nog een getal in. Omdat het boek uit 1840 stamt is het aannemelijk dat we hier kunnen spreken over de oudste bekende treinkaartjes van Nederland. De Heilige Graal is het niet. Maar het komt wel erg dicht in de buurt. Vooralsnog blijft het Spoorwegmuseum op zoek naar een kaartje uit 1839. Of het ooit opduikt? Dat weet het museum niet. Wel heeft het museum het laatste papieren treinkaartje in de collectie opgenomen. In 2014 heeft NS definitief afscheid genomen van het papieren treinkaartje, reizigers gebruiken sindsdien de OV Chipkaart.
Lees ook:
Het depot: de kogel van bisschop Zwijsen
