Gouden ring waarschijnlijk een pelgrimage-ring

Foto: afdeling erfgoed gemeente Utrecht

Bij een opgraving in 2003 van het voormalig Birgittenklooster in Utrecht vonden archeologen een 22 karaats gouden ring met het gezicht van Jezus Christus. Recent onderzoek leidde tot nieuw inzichten over deze ring, zo meldt de site UtrechtAltijd.nl

De ring werd gevonden in een kuil met een beerputvulling van een gasthuis. De ring toont het gezicht van Jezus Christus, met doornenkroon, lang haar en een gespleten baard. Op de zijkant is de zegenende hand van God te zien, aan de andere kant een duif die de Heilige Geest symboliseert. In gotisch schrift staat de naam ‘Beatris’ gegraveerd, vermoedelijk de eigenaresse van de ring. Zij was waarschijnlijk een non of priorin (hoofd van het klooster). Aan de stilistische kenmerken kan men aflezen dat de ring dateert uit 1440-1500.
Uit recent onderzoek blijkt dat de ring een pelgrimage-ring is. Ringen met het gelaat van Jezus Christus worden ook wel Veronicaringen genoemd. Een verwijzing naar de heilige Veronica. Zij depte met een doek het gezicht van Jezus toen hij zijn kruis droeg, op dat doek bleef een afdruk van het gelaat van Jezus Christus achter. Dit Veronicadoek werd een van de beroemdste relieken van de Rooms Katholieke kerk en werd gedurende de middeleeuwen tentoongesteld in Vaticaanstad in Rome. Daarmee werd het een populair bedevaartsoord. Er zijn enkele Veronicaringen bekend in Europa, maar niet eerder werd er een gevonden die zo zwaar en rijk uitgevoerd is als deze.
Zou Beatris deze ring gedragen hebben tijdens een pelgrimage naar Rome? Dat is volgens de onderzoekers niet waarschijnlijk. Doordat bekend is dat de ring gevonden is bij het Birgittenklooster is het meer aannemelijk dat deze verkregen is tijdens een spirituele pelgrimage. Dit soort geestelijke bedevaarten vonden plaats in kloosters die evenveel dagen duurden als een fysieke (voet)reis. Dat was dus een ‘reis’ van vele weken bidden.
Nog een mogelijkheid is dat er een link is met zwangerschappen en barensnood. Een middeleeuws getijdenboek beschrijft namelijk dat ‘als een vrouw bevalt van een kind en het beeld van Veronica ziet, zij verblijd en getroost zal worden in nood’. Bij het zien van het gelaat van Christus werd deze afgedrukt in de ziel, Christus zou zelfs zijn gelijkenis inprenten in de ongeboren vrucht als een vrouw zijn beeltenis aanschouwde. Dit kan een afbeelding zijn op perkament of mogelijk dus ook in de vorm van de Veronicaring. Doordat bekend is dat een deel van de beerputvulling bij een gasthuis hoorde zou het kunnen zijn dat nonnen als Beatris diensten leverden aan Utrechtse vrouwen die gingen bevallen. Een dergelijk gasthuis was in de middeleeuwen een instelling waar daklozen, pelgrims, zieken en bejaarden opgevangen werden. Hieruit zijn ons huidige ziekenhuis, verpleeghuis en verzorgingshuis ontstaan. De ring moet ergens tussen 1450 en 1580 in de beerput beland zijn. Niet ondenkbaar is dat deze tijdens een stressvolle bevalling verloren is en met afval en al is weggegooid.

Cookieinstellingen