Marcel Hulspas schreef al een boek over het Oude Testament en twee boeken over Mohammed. Begin dit jaar verscheen zijn boek Uit de diepten van de hel, een boek over de ondergang van het Byzantijnse rijk en de opkomst van de islam. Het antwoord op de vraag waarom hij dit boek heeft geschreven is eenvoudig: “Omdat er niks was.”
Er bestaan volgens Hulspas stapels vakliteratuur over het Byzantijnse rijk. “Echter alleen voor deskundigen. Maar er waren geen populair-wetenschappelijke werken. Dit is het eerste populair-wetenschappelijk werk over de ondergang van het Byzantijnse rijk.”
Wat ging er mis met het Byzantijnse rijk?
“De islam kwam op en er was de oorlog met het Perzisch rijk. Het Byzantijnse rijk lag op apegapen. En daar kwamen ook nog de theologische tegenstellingen bij. Die religieuze conflicten hebben een belangrijke rol gespeeld bij de teloorgang van het Byzantijnse rijk. Maar historici lezen niet graag over theologische discussies. Ik wel. Ik had er wel lol in. Al had ik er geen bal verstand van. Maar in het begin heb ik hulp gekregen van deskundigen. Ik vond het ook leuk om me bijvoorbeeld in Boëthius te verdiepen, een christelijk, laat-Romeinse filosoof. En ik realiseerde me dat al die theologische discussies die wij nu vervelend vinden in die tijd heel belangrijk waren. Er werd in het Byzantijnse rijk gediscussieerd over bijvoorbeeld de vraag of Christus nu God was of dat hij was voortgekomen uit God.”
Het Oost-Romeinse rijk stond volgens Hulspas op een veel hoger niveau dan het West-Romeinse rijk. “De kerkvader Augustinus werd in het Oosten helemaal niet serieus genomen. Ze spraken in het Westen geen Grieks. De Westerse kerk volgt Augustinus waardoor de Westerse en de Oosters kerk uit elkaar zijn gegroeid. Want bij Augustinus is God almachtig en heeft de mens niks te vertellen. Maar hoe kan de mens dan nog zondig zijn? Dat is een kwestie waar ze in het Westen nooit uit zijn gekomen. Arminius en Luther liepen er ook al in vast. Dat is een weeffout in de westerse theologie. Als God almachtig is, hoe kan ik dan zondigen?”
Waar gingen die geloofsdisputen in het Oosten dan over?
“Over de vraag in hoeverre Christus God is en mens? En dan heb je ook nog de Heilige Geest die neerdaalt op de apostelen. En als Christus God is hoe kan hij dan geleden hebben aan het kruis? God kan toch niet lijden? In het Oosten zag men Christus als degeen die de weg opende voor de mens om God te worden. Christus was de eerste mens die God werd. Dat is het doel van het geloof. Dat is helemaal vergeten in het Westen. Doel hier is om in de hemel te komen en te genieten van aardbeien en trompetmuziek. Het Christendom is veel meer dan die erfzonde, er zijn veel meer mogelijkheden.”
Het Byzantijnse rijk ging uiteindelijk ten onder door al die religieuze twisten?
“Het Byzantijnse rijk had het machtigste rijk kunnen worden maar is door religieuze twisten uit elkaar gevallen. Ze hadden de Arabieren terug de woestijn in kunnen jagen. Maar het rijk was verdeeld en ze hadden net de oorlog met de Perzen achter de rug. Heraclius was een geniale keizer die de Perzen op de knieën had gekregen. En keizer Justinianus was een militair genie die voortdurend bezig was met de eenheid van het geloof. Hij gaf de patriarchen de opdracht om een document op te stellen waar iedereen het over eens zou moeten zijn. Maar dat is niet gelukt. En toen vielen ook nog de Arabieren binnen waardoor alle religieuze disputen verdwenen en alleen nog maar de paus overbleef en er een theologische monocultuur ontstond.”
En waar gaat het volgende boek over?
“Ik denk over de fascinerende geschiedenis van Italië. In de tijd van de opkomst van Mohammed bloeide de Italiaanse steden zoals Genua, Venetië, Ravenna en Florence.
En speelde religie in die Italiaanse steden ook een belangrijke rol?
“Dat weet ik nog niet. Het was een chaotische tijd. De Arabieren beheerste de zee en in Italië ontstonden die stadstaten die handelden met de Arabieren. ”
