In zijn proefschrift over Utrechtse dorpsbesturen, concludeert Wim van Schaik dat lokale Utrechtse besturen er opmerkelijk goed in slaagden hun autonomie te bewaren in een periode van toenemende bestuurscentralisatie. Het typisch Nederlandse poldermodel dat naar verluidt na 1795 verdwenen was om pas eind 19e eeuw weer terug te keren, was een langer leven beschoren op het Utrechtse platteland. De verdediging vindt plaats op woensdag 10 januari.
Vanwege groeiende onvrede over de nationale regering in de jaren 1780 probeerde een revolutionaire beweging de oude dagen van de Gouden Eeuw, met zijn lokale autonomie, in ere te herstellen. Het effect van deze patriottische beweging was het tegenovergestelde van wat ze hadden bedoeld. De oprichting van de Bataafse Republiek leek aanvankelijk hoopvol, maa. Centralisatie nam de macht over van democratie. Aan het einde van deze periode was de situatie van het plattelandsbestuur echter minder veranderd dan verwacht onder deze omstandigheden.
Na de turbulente revolutionaire periode van 1795-1798 waren er nog steeds mensen aan de macht in de regering van 1813 met dezelfde achtergrond als de heersers van vóór 1795. Dankzij de uitzonderingen voor kleine gemeenschappen die gemaakt werden in de opeenvolgende grondwetten, was er zelfs een substantiële lokale autonomie behouden gebleven. Dit was vooral te danken aan de korte duur dat het Napoleontische regime van kracht was. Maar de koers van Napoleon werd doorgezet door zijn opvolger, Koning Willem I. Onder dit bewind werd er nog meer nadruk gelegd op een centrale, koninklijke, regering. Voor het eerst werden ook de dorpen regels opgelegd.
In de laatste hoofdstukken werpt Van Schaik licht op deze periode met zijn strikte regels voor afspraken en beleid. De schout werd burgemeester, de centrale persoon in het dorp met veel lokale macht. Maar de dorpsbesturen bleken er ondanks de strenge regels en toenemende centralisatie opmerkelijk goed in te slagen hun autonomie te bewaren en een eigen beleid te voeren. Het poldermodel bleef ook na 1795 regeren op het Utrechtse platteland.
