UTRECHT – Wat beweegt ondernemers om een overtreding van een andere ondernemer te melden bij een inspectiedienst? Hoe belangrijk zijn deze ‘klikkers’ voor inspectiediensten en hoe kan deze groep melders meer worden gestimuleerd om meldingen door te geven? Deze vragen staat centraal in het onderzoek ‘Horen, zien en spreken’ van Judith van Erp en Kim Loyens van de Universiteit Utrecht.
Het antwoord: inspectiediensten hebben veel baat bij melders die vanuit een professionele relatie en rechtvaardigheidsgevoel een melding doen over een andere onderneming. En het motief van deze groep melders is vaak dat ze financieel schade lijden door overtredende concurrenten of dat ze willen dat inspecties een eerlijk speelveld hanteren.
Meldingen van overtredingen die binnen ondernemingen worden gemaakt, kunnen een belangrijke rol spelen bij de opsporing van organisatiecriminaliteit. Er is regelmatig onderzoek gedaan naar klokkenluiders: insiders in organisaties die van binnenuit op de hoogte zijn van, of zelfs deelnemen aan overtredingen.
Naar externe melders, omstanders zoals klanten, concurrenten, leveranciers of omwonenden van ondernemingen, is veel minder wetenschappelijk onderzoek gedaan. Uit het Utrechtse onderzoek blijkt dat concurrentievervalsing voor deze groep melders een belangrijke motivatie is om over een andere onderneming te melden en dat de rechtvaardigheidsgevoelens van de melders eerder betrekking hebben op eerlijke concurrentie dan op onveiligheid of gezondheidsrisico’s.
Rechtvaardigheidsgevoel
De Utrechtse onderzoekers verkenden alle meldpunten waar ondernemers terecht kunnen voor het melden van misstanden en concentreerden zich vervolgens op drie publieke toezichthouders: de Inspectie Leefomgeving en Transport, de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit.
De onderzoekers concluderen dat de afhandeling van de meldingen verbeterd kan en moet worden. Veel toezichthouders zijn al bezig hun meldpunten toegankelijker en gebruiksvriendelijker te maken, bijvoorbeeld door digitale meldpunten en apps. Vooral een goede terugkoppeling over de resultaten van de melding versterkt het gevoel van rechtvaardigheid bij de melders en het gevoel dat handhaving problemen oplost. Daardoor overwegen ze eerder in de toekomst weer een melding te maken. Zie onderzoek.
Bron: Universiteit Utrecht
