Op de vakbeurs PROVADA hebben het consortium Cartesius (MRP en Ballast Nedam Development), Gemeente Utrecht en de GGD met aanwezige partners de eerste mijlpaal gevierd die is voortgekomen uit het Convenant “Bouwen aan een Gezonde Wijk”. In juli vorig jaar ondertekenden het Cartesius Consortium, de Gemeente Utrecht, NS Stations, UMC Utrecht, Hogeschool Utrecht, Universiteit Utrecht, Woningcorporatie Portaal, Achmea Real Estate en CBRE Investment Management het Convenant. Recentelijk is de eerste subsidie van ZonMw, een financieringsorganisatie van innovatie en onderzoek in de gezondheidszorg, toegekend aan de gezamenlijke aanvraag van de GGD Regio Utrecht en de partners van het Convenant. Deze subsidie biedt de mogelijkheid om het onderzoeksprogramma samen met bewoners van Cartesius verder uit te bouwen en te starten met het monitoren van het toepassen van een gezonde leefstijl in Cartesius.
Stenen maken nog geen buurt
Van 2020 tot 2023 vond het eerste Wij(k) Bouwen project plaats in de buurt Leeuwesteyn (Leidsche Rijn, Utrecht). Het project richt zich op de sociale kant van nieuwbouwbuurten door de initiatiefkracht van inwoners en verschillende professionele partijen te verbinden. Partners in dit project waren DOCK, SportUtrecht, Jongerenwerk Utrecht (JOU), bewonersplatform InDeKernGezond en de Gemeente Utrecht. De geleerde lessen uit dit project zijn samengebracht in het boekje “Stenen maken nog geen buurt”. Daarmee is een mooie start gemaakt, waar in Cartesius op kan worden voortgebouwd. Cartesius is het 2e project en biedt een volgende stap in het ontwikkelen van richtlijnen voor sociale nieuwbouwbuurten.
Via deze publiek-private samenwerking wordt samen met bewoners de effectiviteit van gezondheidsinterventies in het fysieke, sociale en zorgdomein onderzocht, waarbij Cartesius als pilotwijk dient. In dit project integreren we onderzoek in de wijkaanpak. Zo kunnen bewoners en onderzoekers samen ervaren wat wel of niet werkt. In ‘Bouwen aan een Gezonde Wijk’ werken overheden, kennisinstellingen en het bedrijfsleven samen met bewoners aan het bouwen van een sterke sociale structuur én kennis over de opbouw daarvan.
‘Bouwen aan een Gezonde Wijk’ speelt zich primair af in de wijk Cartesius waar gelijke kansen op gezondheid centraal staan, geïnspireerd op de principes van de ‘Blue Zones’. Beleid en gebiedsplannen staan vanaf de start volledig in het thema van Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen. Doelstelling is dat mensen in Cartesius langer gezond en gelukkig leven. Hiertoe passen we interventies vanuit de wetenschap toe gericht op het bevorderen, beschermen én faciliteren van een gezond en gelukkig leven en het meten de effecten daarvan. Denk daarbij aan een stimulerende groene leefomgeving, een gebalanceerde voedselomgeving, of toegankelijke zorg. Samen met bewoners, maatschappelijke partijen zoals het wijkbureau en de buurtvereniging, worden de wensen en behoeften en de randvoorwaarden voor effectieve gezondheidsinterventies onderzocht.
Cartesius Gezond Stedelijk Leven
In Cartesius Utrecht, de eerste Heart of Health gebiedsontwikkeling in de regio, wordt de wetenschappelijke theorie van de Blue Zones voor het eerst binnenstedelijk toegepast. De acht pijlers van het Cartesius concept zijn de dragers van de gebiedsontwikkeling. Deze grootschalige gezonde stadswijk, direct aan het station gelegen, wordt een groene en duurzame stadwijk met circa 3000 woningen.
Het ontwerp van Cartesius leunt op 8 pijlers: community, natuur & biodiversiteit, beweging, ontspanning & zingeving, duurzaamheid, mobiliteit, milieu en gezonde voeding. We richten ons in eerste instantie op het thema community. Stenen maken immers nog geen buurt, en plannen maken niet gezond. Een sterke sociale structuur is een noodzakelijke basis voor een gezonde wijk. Binnen een sterke sociale structuur weten mensen elkaar te vinden met een hulpvraag, om samen te sporten, spelen of ontmoeten. Sociale partners en zorgpartijen in de wijk zijn vindbaar en bereikbaar voor ondersteuning als het even niet meer zelf lukt.
Cartesius is vanaf het begin internationaal toonaangevend. De World Health Organization (WHO) omarmt de ontwikkelfilosofie en voegde de gebiedsontwikkeling Cartesius onlangs toe aan de lijst met voorbeeldprojecten. De partners in het ‘Convenant Bouwen aan een Gezonde Wijk’ treffen momenteel de voorbereidingen om te starten met het langjarig monitoren in hoeverre de leefomgeving bij Cartesius impact hebben op fysieke en mentale gezondheid van de Utrechtse bewoners. Op een later moment wordt dit monitoringsprogramma opgeschaald naar andere gebiedsontwikkelingen in Nederland.
MRP en Ballast Nedam Development ontwikkelen fase 2 tot en met 5 in Cartesius Utrecht in samenwerking met de Gemeente Utrecht en NS Stations. Het stedenbouwkundige plan en landschapsarchitectuur is van Mecanoo, de verschillende deelgebieden zijn onder architectuur van Mecanoo, Paul de Ruiter Architecten, EVA Architecten en de Architekten Cie. De realisatie van fase 2 is in handen van Heddes Bouw & Ontwikkeling (het CAB, Okinawa, de parkeergarage) en Ballast Nedam West (Nicoya).
